I Spit on Your Grave (1978)
Regie: Meir Zarchi | 98 minuten | drama, horror | Acteurs: Camille Keaton, Eron Tabor, Richard Pace, Anthony Nichols, Gunter Kleemann
Dat ‘I Spit on Your Grave’ berucht en controversieel is, is een understatement van jewelste. Door vele critici werd, en wordt, deze film gezien als de walgelijkste ooit, en op een zeker punt in de geschiedenis was het zelfs strafbaar als je deze film in het bezit had. De film voerde namelijk de lijst aan van de zogeheten “video nasties”. Dit was een aantal films met veel seks en/of geweld erin, die als moreel ongezond werden beschouwd voor de kijker.
Hoe twijfelachtig of afkeurenswaardig de film eigenlijk is, is moeilijk te zeggen, maar de slechte reputatie van de film is uiteindelijk niet verdiend. ‘I Spit on Your Grave’, ook bekend onder de oorspronkelijke, en minder gewaagde titel ‘Day of the Woman’, is zeker onplezierig om te zien, en toont veel bloot en geweld, maar een pure exploitatiefilm kan het niet genoemd worden. De verkrachtingsscènes zijn bruut en duren lang maar zijn allesbehalve aantrekkelijk of erotisch. Integendeel. Het gaat hier niet om een soort mannelijke fantasie, waarbij de mannelijke kijker zich kan identificeren met de daders en juicht of geniet bij het zien van de verkrachtingsscènes. De mannelijke personages zijn dom en walgelijk, en bovendien zien we de meeste scènes vanuit het oogpunt van Jennifer (Camille Keaton). Het gaat hier duidelijk om de vrouw en haar uiteindelijke vergelding ten opzichte van de moreel verwerpelijke mannen die ze in deze film tegenkomt. Een ander aspect dat de exploiatieclaim (gedeeltelijk) ontkracht is het feit dat de film wel degelijk belangrijke vragen opwerpt. Op basis van de behandeling van zaken als klassenstrijd, sexisme, (vrouwelijke) onafhankelijkheid, gerechtigheid, en de beestachtigheid van de mens, kan ‘I spit on your grave’ al niet als smakeloze, irrelevante troep terzijde geschoven worden.
De titel ‘Day of the Woman’ dekt de lading het beste, en in plaats van vrouwonvriendelijk is de film eerder als manonvriendelijk en/of feministisch manifest op te vatten. Dit is “girl power” in actie en de mannen in de film zijn vrijwel zonder uitzondering absolute monsters. Nadat Jennifer gedurende een dikke twintig minuten afgetuigd en verkracht is door het stelletje boerenpummels, waarbij ze overigens immer strijdvaardig overkomt, duikt ze niet hulpeloos en verslagen in een hoekje, maar slaat ze hard terug. De rollen zijn omgedraaid, en er zijn weinig toeschouwers die het lot van de mannen zullen betreuren. Ze krijgen wat ze verdienen. Echter, zoals bij elke wraakfilm, kun je je afvragen hoe veel beter de wreker uiteindelijk is in deze film. De wreedheid, berekenendheid en absolute vergelding zijn, ook al staat het recht aan haar zijde, niet zonder meer “goed” te noemen. Daarom is het ook jammer dat de tweede helft van de film wat onrealistischer en sensationeler wordt dan de eerste. De manier waarop Jennifer de mannen in haar web lokt en aan hun einde laat komen alsmede het gedrag van de mannen in deze scènes zijn vaak op verschillende vlakken ongeloofwaardig of over-de-top, wat vooral ingegeven lijkt door de behoefte om het publiek te laten juichen voor Jennifer (iets wat je vanzelf wel gaat doen). Het moordgedeelte is nagenoeg het enige exploitatieve aspect van de film. Afgezien van enkele gratuite shots van het lichaam van Jennifer is het bloot of de seks namelijk puur functioneel en onerotisch.
De film werkt op de kijker in op een zeer directe, bijna lichamelijke manier. De verkrachtingsscènes zijn moeilijk om te zien omdat ze zo tergend lang duren. En net als je denkt dat het voorbij is, wordt ze nog een keer belaagd, en dan nog eens. De opbouw is langzaam maar effectief in het vestigen van het personage van Jennifer; een vrije, onafhankelijke vrouw uit New York, die de hectiek van haar leven wil ontvluchten. Maar dan zien we hoe de armere mannen die in de omgeving van het huisje wonen, hun afgunst en vooroordelen (lees: sexisme) ten opzichte van vrouwen, en in het bijzonder rijke vrouwen uit de stad (die volgens hen voortdurend seks willen), op een brute wijze op Jennifer botvieren door haar zojuist gevonden paradijselijke bestaan te “verstoren”. Het is de strijd tussen de natuur en de stad.
De film heeft enkele belangrijke pluspunten. Enerzijds zijn dit, vreemd genoeg, de documentaire-achtige verkrachtingsscènes. Juist de rauwe, uitgerekte wijze waarop regisseur Zarchi deze scènes toont, verdient respect. Hij toont hoe gruwelijk een verkrachting is, tot het punt dat de toeschouwer werkelijk ziek wordt door wat hij ziet. Vooral de (directe) nasleep wordt gedetailleerd getoond. Waarschijnlijk mede omdat de nasleep van een werkelijke verkrachting, waar Narchi getuige van was, de basis vormde voor deze film. Een ander pluspunt is de vrouwelijke daadkracht. Vóór deze film was de wraakactie in films altijd afkomstig van mannen, ook al was het slachtoffer zélf een vrouw. Een ander sterk punt is het praktisch uitblijven van muziek, die zoals Zarchi op het audiocommentaar van de dvd aangeeft, de rauwe beelden alleen maar zou afzwakken. De enige muziek is afkomstig van omgevingsgeluiden, of bronnen uit de film zélf, zoals een radio of pick-up. Tenslotte is het ook toe te juichen dat de twijfelachtige verantwoording van een van de mannen voor de verkrachting naar boven komt, namelijk dat Jennifer er zelf om vroeg door haar gedrag en kleding.
Slechte punten zijn het af en toe opspelende gebrek aan geloofwaardigheid, het wat houterige of slechte acteerwerk van sommige personages (vooral Richard Pace werkt vaak op de zenuwen als de aanvankelijk sympathieke, maar overdreven nerdy Matthew), nietszeggende of onnodige scènes in de film, slecht of niet ontwikkelde personages, en het abrupte en vreemd geplaatste einde. Ook is de uitwerking van het verhaal wat mager. Het is uiteindelijk een behoorlijk rechtlijnige verkrachting- en wraakfilm die, alle belangrijke thematiek ten spijt, niet zo gek veel heeft toe te voegen aan het genre. Maar hoe je het ook wendt of keert, de film blijft een cultklassieker; voor een groot deel juist dankzij de “slechte” publiciteit van bijvoorbeeld Roger Ebert en verschillende keuringsinstituten. De film kan terecht om gebrek aan bepaalde filmische kwaliteiten bekritiseerd worden, maar is inhoudelijk gezien niet méér afkeurenswaardig dan menig andere film in dit genre en dient met een open blik gezien te worden. Voorop gesteld dat dit soort films de kijker niet afschrikt natuurlijk. Want aangenaam is de film geenszins.
Bart Rietvink
Waardering: 3
Bioscooprelease: 12 september 1980
DVD- en blu-ray-release: 23 februari 2016