In the Presence of Mine Enemies (1997)

Regie: Joan Micklin Silver | 100 minuten | drama, oorlog | Acteurs: Armin Mueller-Stahl, Charles Dance, Elina Löwensohn, Chad Lowe, Don McKellar, Peter Friedman, Tony Nardi, John Dunn-Hill, Diana Skaya, Ely Bonder, Jason Shayne Schwartz, Alon Nashman, Susan Almgren ,Saba Cottle, Howard Rosenstein

Een verhaal van de legendarische Rod Serling (‘The Twilight Zone’) over het joodse getto in Warschau tijdens de Tweede Wereldoorlog. Dat moet haast wel een goede film opleveren. Serling was zelf jood en heeft zijn script ongeveer vijftien jaar na de oorlog geschreven. In eerste instantie is het gebruikt voor de slotaflevering van de veelgeprezen toneel-op-tv-show ‘Playhouse 90’, die van 1956-1960 het Amerikaanse publiek aan de buis gekluisterd hield. Serling is niet meer betrokken geweest bij de totstandkoming van deze film uit 1997. Hij was al twintig jaar dood.

‘In the Presence of Mine Enemies’ is een televisiefilm, wat automatisch een kleiner budget betekent en dus doorgaans een kleiner opgezet verhaal. In dit geval is de setting een warenhuis, waar veel joden een eigen kamertje gecreëerd hebben. Door de beperkte omvang van de omgeving is er meer ruimte om op de personages te focussen. Aan het hoofd van de ‘commune’ staat de rabbijn Adam Heller (Armin Mueller-Stahl), een pacifist die murw is gebeukt door het constante geweld om hem heen en zijn ogen ervoor probeert te sluiten. ‘Presence’ is heel sterk zijn verhaal – hij is degene die de catharsis moet ondergaan.

Het verhaal wordt in gang gezet als Hellers verloren gewaande zoon Paul (Don McKellar) gehavend terugkeert uit Duitse gevangenschap. Hij is degene die zijn vader confronteert met diens afzijdigheid. Wekelijks worden er willekeurig joden uit de getto op transport gezet, maar Heller komt niet in actie. Zoon Paul wil dat de joden zich verenigen in hun verzet en het liefst zo veel mogelijk Duitsers uitschakelen. “Oog om oog, tand om tand”, is zijn devies. Wanneer zijn zus Rachel (Elina Löwensohn) door een Duitse officier wordt aangerand, trekt Paul er meteen op uit om een Duitse soldaat te vermoorden. Terwijl vader Heller volhoudt dat ze het best gewoon kan slapen, dat de pijn vanzelf verdwijnt.

Heller wil de situatie niet onder ogen zien en probeert zichzelf er zo hard voor af te schermen, dat hij half seniel wordt. Wanneer een de Duitse sergeant Lott (Chad Lowe), die heimelijk verliefd is op Rachel, aanbiedt haar te helpen ontsnappen, wordt de relatie tussen vader en zoon op scherp gezet. Het doet aan als een toneelstuk, en zo is het in eerste instantie ook geschreven. Dat is goed voor de uitwerking van de karakters (vooral Mueller-Stahl kan zich van alle kanten laten zien), maar de filmmakers hebben nagelaten om de setting goed in te laten werken op het publiek. Bijna terloops word je er af en toe op gewezen dat er op straat de naarste dingen gebeuren, maar echt beklijven doet het niet.

Daar komt bij dat een aantal bewoners van het warenhuis nogal stereotiep worden weggezet. Verder is Chad Lowe met zijn zachte, tranerige ogen, te soft om overtuigend te zijn als Duitse sergeant. En Don McKellar krijgt de kans niet om van Paul meer te maken dan een boze jood die Duitsers wil mollen. De dialogen zijn veelal erg gedragen, en daarom absoluut beter geschikt voor toneel dan voor film. En de ontwikkelingen in het verhaal doen te vaak geforceerd aan. Het is uiteindelijk vooral vanwege de prachtige rollen van Armin Mueller-Stahl en Elina Löwensohn dat de film de moeite waard is. Ondanks alle onvolkomenheden.

Wouter de Boer