Interview Alex Pitstra (‘Die Welt’)

Groningen, De Puddingfabriek, 21 augustus 2013

In februari 2013 speelde op het International Film Festival Rotterdam ‘Die Welt’, een semi-autobiografische film van Groningse regisseur Alex Pitstra. Cinemagazine was aanwezig bij een vertoning in Groningen, waar het festival een dépendance heeft. Na afloop sprak Pitstra over zijn zoektocht naar een Nederlandse distributeur, de moeilijkheden die hij ondervindt als zelfstandig filmmaker en zijn plannen voor de toekomst. Een half jaar later draait de film in een beperkte release in de Nederlandse filmhuizen en regent het 4-sterrenrecensies in de kwaliteitsdagbladen. Wat is er in het afgelopen half jaar gebeurd en hoe blikt Pitstra inmiddels vooruit?

Zelfstandig filmmaker
We spreken Pitstra in zijn werkkamer in de Puddingfabriek, een Gronings bedrijfspand voor de creatieve industrie. De regisseur zit lichtelijk onderuitgezakt op zijn stoel, onder een ingelijste poster van Federico Fellini’s ‘Amarcord’ – het enige teken dat verraadt dat hier wellicht een filmmaker huist. Hij oogt lichtelijk vermoeid. “Dat ben ik ook. Maar dat ligt niet aan de film. Het ligt aan de combinatie van verschillende projecten naast elkaar doen. Zo’n passieproject als ‘Die Welt’, daar verdien ik geen geld aan. Ik moet dus andere dingen doen om mezelf in leven te houden. En dat zijn bijvoorbeeld opdrachtfilms. Ik heb een aantal vaste klanten, zoals Rijkswaterstaat, waar ik bijvoorbeeld congresvideo’s en voorlichtingsfilms voor maak.” Momenteel is hij bezig met een project voor Bureau Jeugdzorg in Assen. Twee eerdere regisseurs konden het project niet afmaken. De eerste overleed en de tweede raakte overspannen. Toen herinnerde iemand van Jeugdzorg zich Pitstra, die zijn film in Assen was komen presenteren. En van het een kwam het ander. De planning is strak – op 10 september moet de film af zijn en ondertussen zit Pitstra middenin de bioscoopgang van ‘Die Welt’, waar hij ook flink voor moet aanpoten.

Do It Yourself versus klassieke aanpak
“Mijn mede-producenten en ik hadden eigenlijk twee strategieën bedacht. Aan de ene kant de do-it-yourself-aanpak. Dat betekent dat je eigenlijk buiten het systeem valt en heel erg via je eigen social media en je eigen contacten moet proberen de film dan maar te slijten. En aan de andere kant heb je dus de klassieke approach. Internationaal gezien wil je dan een sales agent – dat zou eigenlijk de beste manier zijn om je film door te zetten naar distributeurs in het buitenland – en nationaal wil je een Nederlandse distributeur waar je zelf een afspraak mee maakt.” Die buitenlandse sales agent is gevonden, in de vorm van Premium Films in Parijs. Voor Nederland is er geen reguliere distributeur, maar wel een partner: foremostfilm in Amsterdam, een samenwerking tussen Jorien Klomp (o.a. Cinema Delicatessen) en Anke van Diejen (o.a. Rialto). “Zij zijn samen een bedrijfje begonnen dat eigenlijk in dat gat springt van die producenten die een film hebben die op zich de moeite waard is om een doelgroep te bereiken en om er iets mee te doen (dat hoeft niet per se theatrical te zijn; ze doen ook wel online marketing en advies en programmering) en die dan zo’n filmrelease faciliteren. Zij doen het boeken van de film naar de theaters toe, het benaderen van de theaters (zij hebben al die contacten natuurlijk), zij doen de marketing. En ze doen samen met communicatiebureau Herrie ook de pers & publiciteit. Dus dat is een heel klein team dat gewoon heel toegespitst voor ‘Die Welt’ de release doet, eigenlijk.” Daarnaast onderhoudt Pitstra samen met vriendin en mede-producent Rosan Breman op zijn beurt de contacten met de mensen bij verschillende organisaties, platforms, scholen e.d. waar waar hij in het maken van ‘Die Welt’ mee in aanraking is gekomen.

Theatrical release
De samenwerking met foremostfilm heeft concreet opgeleverd dat ‘Die Welt’ nu in beperkte release in de Nederlandse filmhuizen draait. Eerst vanaf donderdag 22 augustus twee weken lang in vijf filmtheaters en daarna in de zogenaamde ‘second run’ in nog een aantal andere filmhuizen. En wie weet daarna nog meer. Dat levert ineens de nodige extra aandacht op. Zo krijgt de film niet alleen lovende besprekingen in de Nederlandse dagbladen, maar voldoet hij ook plots aan de vereisten van de Oscarselectiecommissie en dingt hij mee voor de Nederlandse inzending voor ‘Beste Buitenlandse Film’. “Dat gaat natuurlijk niet gebeuren – er zijn daarvoor vast geschiktere films gemaakt het afgelopen jaar. Maar het idee dat al die afgevaardigden en die mensen uit dat wereldje die vanuit allerlei organisaties naar voren zijn geschoven om de commissie te vormen en een oordeel te vellen over die films, dat die jóúw film gaan zien… dat is een flinke stap in het ruchtbaarheid geven aan dat je er bent en dat de film er is.” Steekt het hem dan niet, dat zo’n theatrical release dus nodig lijkt om écht aandacht te krijgen? “Ik denk dat wanneer een film een bepaald niveau bereikt qua hoe die gemaakt is, waar hij over gaat, hoe die is uitgewerkt, dat hij dan vanzelf in principe de support krijgt vanuit het netwerk. En als dat betekent dat festivals hem gaan selecteren en dat er over geschreven wordt, dat journalisten hem willen zien, dat ze er positief over zijn, dat een Rotterdams Film Festival hem wil vertonen, dat hij dan toch al onderdeel uitmaakt van een bepaald soort bewustzijn op dat moment van dat jaar. Zo van: dit waren de titels die er toe deden.”

Andere werkwijze
Pitstra blijft overtuigd dat ‘Die Welt’ geen kans maakt in de Oscarselectie, omdat het in zijn ogen geen perfecte film is. Op de vraag of hij dingen dan anders had willen aanpakken antwoordt hij resoluut: “Ik denk dat als ik dat had gedaan, dat ik de film dan nooit gemaakt had.” Na de Jasmijnrevolutie in Tunesië begonnen eind januari 2011 voor Pitstra ideeën die al jaren borrelden ineens op hun plek te vallen. In zeer korte tijd maakte hij met cameraman en co-scenarist Thijs Gloger een plan om de film nog diezelfde zomer op te nemen. “Die paar maanden tijd die je dan nog hebt om het op te zetten en verder uit te werken en het treatment strak te trekken, dat is een enorme snelkookpan geweest waarin alles heel erg vloeibaar is geworden onder de druk.” De film is uiteindelijk pas echt ontstaan in de montage, en dat heeft veel tijd gekost. Pitstra had achteraf in de decoupage (het van tevoren uitdenken wat voor shots je voor een scène wilt gebruiken) graag scherpere keuzes gemaakt. De film had wat dat betreft iets toegankelijker gemaakt kunnen worden, en dramaturgisch meer doorwrocht. Een goede les voor zijn volgende projecten: “Ik denk dat ik toch wel zal zoeken naar een soort van ontwikkeling en vereenvoudiging van hoe je dingen aanpakt. En verscherping misschien ook wel. Dat je wat minder ideeën wat meer ruimte geeft.”

Documentaire
Pitstra’s eerstvolgende project is een direct vervolg op de vragen die ‘Die Welt’ oproept: een documentaire over vier kinderen (waaronder Pitstra zelf) in verschillende Europese landen die opgegroeid zijn zonder hun Tunesische vader en op zoek zijn naar hun (culturele) identiteit. Het project is al een jaar onderweg en de financiering loopt inmiddels heel voorspoedig. “Mijn idee heb ik op een gegeven moment gemaild naar Selfmade Films van Niek Koppen in Amsterdam, een bekende documentairemaker. Met Niek zijn we naar de VPRO gestapt – die hadden net als Niek ook ‘Die Welt’ gezien – en waren helemaal overtuigd: dit is interessant, hier gaan we wat mee doen. Dus die zijn ingestapt en toen hebben we een aanmelding gedaan voor een co-productieplatform dat het Filmfonds mede georganiseerd heeft in Scandinavië. En we zijn als enige project uit Nederland geselecteerd om daar te mogen pitchen. Dus ineens is het van “Waar haal je in godsnaam je geld vandaan?” naar “Oh ja goed, prima!” en zit je gewoon in het buitenland te pitchen en heb je in elk geval het CoBo (Co-productiefonds Binnenlandse Omroep, van de publieke omroep – WdB) en de VPRO en misschien het Filmfonds wel mee.” De pitch staat voor eind september 2013 gepland in het Zweedse Malmö.

Gouden Kalf
De toekomst ziet er dus stralend uit voor Pitstra. En om nog eens te bekrachtigen dat de aandacht voor ‘Die Welt’ toeneemt, deelt de regisseur ons stiekem mee dat de film is geselecteerd voor de Gouden Kalfcompetitie en de Debuutfilmcompetitie op het aanstaande Nederlands Film Festival. Daarnaast wordt de film later dit jaar via een pilotproject van het Rotterdams Film Festival in samenwerking met Under the Milky Way, een aggregator voor iTunes in Brussel, als Video on Demand op iTunes uitgebracht in de BeNeLux. Genoeg mogelijkheden dus om de film te gaan zien!

Wouter de Boer