Made in England: The Films of Powell and Pressburger (2024)

Regie: David Hinton | 134 minuten | documentaire | Met: Martin Scorsese, Michael Powell, Emeric Pressburger

Hoewel Martin ‘Marty’ Scorsese iets minder op ratelsnelheid is dan in eerdere cinefiele loftuitingen waaraan hij zijn stem en statuur leende, zoals ‘A Personal Journey with Martin Scorsese Through American Movies’ (1995) en ‘Il mio viaggio in Italia’ (1999), is ‘Made in England’ over het duo Michael Powell en Emeric Pressburger van onder meer de klassiekers ‘The Red Shoes’ (1948) en ‘A Matter of Life and Death’ (1946) weer een schot in de roos.

Respectvol begint regisseur David Hinton bij het aller begin: de geboorte van Marty. De documentaire schetst zwierig de context waarin de geboren New Yorker voor het eerst met de magie (deze filmgeschiedenisles gaat evengoed over de Amerikaan-Italiaan) van Powell en Pressburger, ook wel The Archers genoemd, in aanraking komt. Het is eind jaren veertig, een tijd waarin Amerikaanse film nog niet aan de televisie wordt verkocht. Maar Britse wel. Ondanks dat de zwart-wit uitzendingen een lichte belediging zijn voor het prachtige kleurontwerp van Alfred Junge, verpandt de jonge Scorsese-telg, zonder precies te weten wie de makers zijn, meteen zijn hart aan de realiteit ontstijgende films van over de oceaan.

Gewapend met de liefde voor cinema trekt Scorsese in de jaren zeventig de Engelse Powell, die in die periode alleen en berooid in een landelijk huisje vertoeft, uit de vergetelheid. De New Yorker en andere Amerikaanse bewonderaars bieden hem aan om naar Hollywood te komen waar hij zijn pensioen mag invullen naar believen. De Engelsman werkt daar vervolgens gretig aan zijn biografie, helpt jongere filmmakers en trouwt met Thelma Schoonmaker, de vaste editor van Scorsese (waar is haar stem eigenlijk?). Hij wordt een graag geziene gast in LA.

In relatie tot de totstandkoming van de samenwerking tussen Powell en de Hongaarse Pressburger, tikt Hinton hun werk chronologisch film voor film af. Hoewel dit een zeer beproefd concept is, gaat het hier nooit vervelen, zeker wanneer Hinton levendige persoonlijke anekdotes van Scorsese, zoals over de invloed van de balletfilm ‘The Red Shoes’ op de boksscènes in ‘Raging Bull’ (1980), mixt met interviews van de schalkse Powell en droge Pressburger. De twee zijn niet alleen erudiet maar ook vermakelijke showmannen.

Na zoveel schitterende films samen gemaakt te hebben, ligt de tragiek besloten in het uit elkaar groeien van The Archers. Volgens Scorsese is Pressburger van de structuur en de duiding en is Powell meer van het visuele experiment. Dit verschil gaat steeds vaker wringen in de werkrelatie. Het is als iconische bands: apart zijn ze zeer getalenteerd en wanneer dat tezamen komt, is het wonderlijk, maar afzonderlijk enigszins gemankeerd. Solo doet de Hongaar regiewerk met zeer gemixt resultaat en zijn Engelse maatje krijgt in zijn experimenteerdrift überhaupt weinig van de grond (behalve het destijds verguisde, maar nu opnieuw gewaardeerde ‘Peeping Tom’ (1960)). Dus, ondanks dat de Hongaar en de Engelsman elkaar op gebroederlijke wijze gevangen hielden, bracht dat tegelijk het beste in elkaar naar boven.

Enigszins pikant is dat ‘Made in England: The Films of Powell and Pressburger’ meer openbaart over Powell dan over Pressburger, meer over de regisseur op de set dan over de scenarist die waakte over betekenis en coherentie, de kaders waarin de visuele ingevingen van Powell ruim baan hadden om te spelen. Gelukkig houdt Hinton de structuur van de documentaire verder goed in de gaten. Hij laat Scorsese liefelijk oreren over The Archers maar kapt het cinema orakel ook op tijd af.

Meerdere keren verbindt Scorsese de films van The Archers expliciet aan zijn eigen werk. Dan kan je je afvragen waarom hij zijn flop ‘New York, New York’ (1977) buiten schot laat. Bij uitstek staat deze film het idee voor waar Powell naar streefde: beelden gecomponeerd op muziek. Ook kan je je goed indenken dat de Powell in Scorsese de Pressburger ging overschaduwen bij deze productie. Of is deze flop en ode aan onder meer filmmusicalregisseur Vincent Minelli (dochter Liza speelt een hoofdrol) nog altijd een te groot pijnpunt op de cv om op te rakelen?

Al met al levert het inzichtelijk oudemannengewauwel in het respectvolle ‘Made in England’ genoeg vuurwerk op voor zowel de jonge als oude filmenthousiasteling.

Roy van Landschoot

Waardering: 4

Bioscooprelease: 5 september 2024