Massive Nature (2004)

Regie: Stewart Barlow, Darren Flaxstone, Chris Godden, Andy Netley | 174 minuten | documentaire | Originele stemmencast: Sean Pertwee

Iedereen die een bepaalde binding met het dierenrijk heeft, weet hoe fascinerend deze wereld is. Vervuld van schoonheid, tederheid en vormelijke pracht, maar vaak ook wreed, hardvochtig en ontroerend. Het is dan ook niet verwonderlijk dat er aan de lopende band natuurfilms blijven verschijnen die de wonderen van onze wereld in detail trachten vast te leggen. Om echt onderscheidend te kunnen zijn, moet je tegenwoordig dan ook behoorlijk creatief zijn. Het verzamelen van echt unieke beelden of het kiezen van een interessante, originele invalshoek zijn de meest beproefde methoden om dit doel te bereiken. De zesdelige documentairereeks ‘Massive Nature’ richt zich, zoals de titel al doet vermoeden, op massale dierlijke samenscholingen ter land, ter zee en in de lucht. Met name de manier waarop grote groepen dieren zich beschermen tegen hongerige roofdieren staat centraal. Natuur op epische schaal dus.

Het eerste deel neemt de kijker mee naar de stormachtige wateren die de Zuid-Afrikaanse Kaap omgeven. Miljoenen sardientjes trekken hier eens per jaar vanuit hun paargronden naar voedselrijkere wateren. De visjes worden echter steevast opgewacht door een schare hongerige roofdieren. Gewone dolfijnen, koperhaaien, pelsrobben, jan-van-genten en Bryde-vinvissen willen allemaal hun graantje meepikken en genieten van de tijdelijke overdaad. Het resultaat is een bal sardientjes die van alle kanten onder vuur wordt genomen. Fascinerend om te zien en bepaald geen sinecure om een dergelijk schouwspel overzichtelijk op film vast te leggen.

Vervolgens reizen we noordwaarts naar een andere plek op het imposante Afrikaanse continent voor een heel ander tafereel. De diverse meren in de Grote Riftvallei vormen een verzamelpunt voor duizenden flamingo’s. Met name het zouthoudende, alkalische Bogoriameer is een geliefd toevluchtsoord voor deze statige vogels. Vissen vind je niet in dit meer, maar de talrijke voedzame bacteriën die in de toxische wateren huizen, vormen een uitstekende voedselbron voor de flamingo’s. Het is echter absoluut noodzakelijk om constant waakzaam te blijven. Bavianen en Afrikaanse visarenden hebben het namelijk gemunt op de kwetsbare flamingo’s. Mooi gefilmd, met name de vertraagde beelden van rennende bavianen op oorlogspad.

Het grootste natuurspektakel ter wereld is waarschijnlijk de gnoetrek in Oost-Afrika. Bescheiden kuddes drommen samen en zwellen aan tot een donderende massa hoeven. Doel van de trek is het vinden van uitgestrekte weiden met vers gras. De dieren trekken, afhankelijk van het jaargetijde, vanuit de Keniaanse Masai Mara naar de Serengeti in Tanzania of andersom. De dieren moeten echter de nodige gevaarlijke obstakels ontwijken voordat ze het beloofde land bereiken. Leeuwen, luipaarden, krokodillen en razende rivieren eisen veel levens, maar desondanks bereiken de meeste gnoes levend de lonkende groene grasweiden die het eindpunt vormen van hun uitputtende queeste. Op zich een interessant deel, al is dit onderwerp wel al veel vaker aan bod gekomen in diverse andere natuurdocumentaires. De beelden van toehappende krokodillen kunnen schokkend zijn voor jongere kijkers, ondanks de kwalificatie AL die de documentairereeks van de filmkeuring heeft meegekregen.

Het vierde deel brengt de zalmtrek in Alaska op indringende wijze in beeld. Vanuit open zee trekken de zalmen naar de rivier om te paaien. Lang niet alle zalmen halen de eindstreep, want onderweg kruisen achtereenvolgens zalmhaaien, grizzlyberen en Amerikaanse zeearenden hun pad. Zelfs wolven blijken af en toe wel trek te hebben in een smakelijk visje. De zalmen die wel het eindpunt van hun lange reis halen, vallen ook ten prooi aan de klauwen van de dood. Het laatste restje energie dat de door inspanning en voedselgebrek geteisterde zalmen nog over hebben, investeren ze in het voltooien van de geslachtsdaad. De lijken vormen voedsel voor andere dieren en groeistoffen voor de weelderige Noord-Amerikaanse wouden.

De moeilijkste plek op aarde om een bestaan op te bouwen, is zonder twijfel Antarctica. De verkleumende rukwinden, het vele ijs en de vrijwel permanente aanwezigheid van sneeuw vergen het uiterste van elke levensvorm. Toch is deze ijswoestijn de woonplek van onder meer de Adéliepinguïn. De camerateams volgen de jonge pinguïns op hun moeizame weg naar volwassenheid en hebben tevens oog voor de bewonderenswaardige inspanningen die de ouders zich getroosten om hun kroost in leven te houden. Als de jonge pinguïns eenmaal hun donsveertjes hebben afgeworpen, begint het gevaar pas echt. Als jongvolwassenen moeten ze voor het eerst in hun leven zelf het water in om op visjacht te gaan. Hun eeuwige aartsvijand, het zeeluipaard, ligt verwachtingsvol op de loer onder het ijs. Fascinerende beelden en een meeslepend verhaal maken van dit deel een topaflevering.

Voor het sluitstuk van deze reeks reizen we af naar het zuiden van de Verenigde Staten. De hoofdrolspelers in dit slotakkoord zijn miljoenen bulvleermuizen. Overdag blijven de jonge dieren en zorgzame ouders verborgen in de duisternis van hun grot, maar tegen de avond komen de volwassen vleermuizen en masse tevoorschijn uit hun donkere spelonken om zich te laven aan een rijk mottenbanket. Ze worden echter wel in het vizier gehouden door hongerige slangen en roodstaartbuizerds, roofvogels die zich ontwikkeld hebben tot geoefende vleermuisjagers. Ook de grot is voor de jonge vleermuizen niet altijd een veilige haven. Als ze naar beneden vallen, worden de diertjes namelijk opgegeten door vleesverorberende insecten die op de bodem rondscharrelen.

‘Massive Nature’ is een mooie documentairereeks die in de collectie van de ware natuurliefhebber niet zal misstaan. Kwalitatief zijn de afleveringen aan elkaar gewaagd en is er geen sprake van een of twee zwakkere episoden. Beeldtechnisch is het allemaal net niet zo imponerend als bijvoorbeeld ‘Planet Earth’ of ‘The Blue Planet’, maar toch ruim voldoende. De aandacht die geschonken wordt aan de relatie en het tactische steekspel tussen prooi en roofdier, geeft ‘Massive Nature’ bovendien de nodige informatieve meerwaarde. Deze twee schijfjes zijn het bekijken meer dan waard.

Frank Heinen