Nue propriété (2006)
Regie: Joachim Lafosse | 105 minuten | drama | Acteurs: Isabelle Huppert, Jérémie Renier, Yannick Renier, Kris Cuppens, Patrick Deschamps, Raphaëlle Lubansu, Dirk Tuypens, Philippe Constant, Catherine Salée, Delphine Bibet
Hmm, wat geklaag in een film die handelt over vastgoed en zich afspeelt tegen een achtergrond van een scheiding. Dat klinkt niet bepaald als een aanbeveling. En dan is het ook nog eens een Franse productie, wat de scepticus doet vermoeden dat het hier om zo’n trage, “kunstzinnige” film gaat waarin niets gebeurt. Deze angsten zijn in het geval van ‘Nue propriété’ gelukkig geheel onterecht. Want hoewel de plot inderdaad niet bijster spectaculair is, zit er behoorlijk veel vaart en spanning in het verhaal. Deze spanning is dan wel doorgaans van de onderhuidse variant, maar is daarom niet minder fascinerend. Daarnaast is er verrassend veel humor terug te vinden in de stiltes en interacties tussen de broers en hun moeder.
Het succes van deze benadering is, naast van een goede regie, afhankelijk van de kwaliteit van de acteurs. En dit is waar rasactrice Isabelle Huppert om de hoek komt kijken. Puur door een blik, de manier waarop ze door de kamer wandelt, of de wijze waarop ze haar sla naar binnen werkt, wordt perfect de emotie zichtbaar die ze op dat moment ervaart. Dit kan ervoor zorgen dat er spanning voelbaar wordt terwijl er in feite niets gebeurt in een scène, wat een unieke kwaliteit is van het filmmedium; om juist die minuscule, onderhuidse emoties uit te vergroten voor de kijker.
Maar natuurlijk moeten er wel in eerste instantie interessante aspecten aan de personages zitten, waar de acteurs vervolgens hun tanden in kunnen zetten. Dit is in ‘Nue propriété’ zeker het geval. Er zit een boeiende dynamiek in de verhoudingen binnen dit typische gezin. Meteen in de eerste scène valt de uiterst vrije, en qua hiërarchie gelijkwaardige, manier op waarop moeder en zoons met elkaar omgaan. Zij past een (onder)jurk aan voor de spiegel en wil van haar zoons weten of ‘ie goed staat en of haar kont goed uitkomt etc. De jongens nemen haar in de maling en stellen dat ze er als een prostituee uitziet in de jurk, continu dubbel liggend van het lachen. Huppert komt hier niet bepaald als een moeder over, maar meer als een zuster, net zoals het geval was bij Lea Massari in ‘Souffle au coeur’. De jongens zijn ook eigenlijk geen jongens meer, maar op zijn minst jongemannen. De twintigers zijn duidelijk gewend geraakt aan het mooie, onbezorgde leventje bij hun ouders, tussen wie zojuist een scheiding heeft plaatsgevonden. Maar wanneer je de broers nu nog samen in bad ziet zitten, krijg je toch wel het idee dat ze misschien iets te lang bij pa en moe in huis hebben gezeten.
En ze zijn niet alleen gewend, maar ook verwend geraakt. Vooral Thierry denkt dat hij altijd en overal zijn zin moet krijgen en gedraagt zich als een dominante echtgenoot in plaats van een zoon die zijn plaats kent. De scènes aan de eettafel zijn meestal de momenten dat hij zich laat gelden door zijn moeder te kleineren, bijvoorbeeld door haar plan om een “bed & breakfast” gelegenheid te beginnen compleet onderuit te halen. Aanvankelijk zien ze het nog als een grap – ze heeft geen geld, geen ervaring – maar wanneer ze stelt het huis te kunnen verkopen om aan geld te komen heb je de poppen aan het dansen. Dan slaat de stemming om van jolig naar venijnig. De jongens zien het huis namelijk als hun eigendom en zijn niet van plan hier op korte termijn uit te vertrekken. Dan zouden ze immers hun gezamenlijke tafeltennismatches en racespelletjes op de computer moeten missen. Ook zouden ze zelf voor inkomsten moeten gaan zorgen, wat waarschijnlijk het meest verontrustende aspect is. Kortom, dit onderwerp is een heet hangijzer, en wanneer Pascale daadwerkelijk een taxateur langs laat komen is de spanning om te snijden. Het is een scène die mooi laat zien wie er eigenlijk de broek aanheeft in dit gezin. Pascale zit met de taxateur het één en ander door te nemen aan tafel, wanneer François en Thierry binnenkomen en de laatste wil weten wat er allemaal gebeurt en duidelijk “not amused” is. Pascale die bang is voor een heftige confrontatie, werkt de man zenuwachtig de deur uit terwijl ze mooi weer speelt.
Ondanks de dramatiek is er gelukkig, zoals gezegd, ook nog wat te lachen. Vaak is de arrogante houding van Thierry ten opzichte van zijn moeder gewoon lachwekkend, juist omdat het de wereld op zijn kop lijkt te zijn wanneer hij haar weer eens de les leest. Of de verkeerde woordkeuzes van de vriend van Pascale die op een avondje komt eten en eens middels een goed gesprek wil aankaarten hoe moeilijk de jongens het hun moeder wel niet maken. Je kunt een speld horen vallen na de opmerkingen van de beste man. De kijker verwacht, terecht, dat het hier een stilte voor de storm betreft, aangezien Thierry natuurlijk ieder moment kan ontploffen. Pascale probeert de explosie af te wenden door iedereen tot eten aan te sporen, maar het kwaad is al geschied. Maar er is ook minder wrange humor aanwezig, zoals wanneer de twee broers met crossbrommer en al herhaaldelijk in de modder vallen. Ook is hun manier van vissen erg apart – met een luchtbuks – en werkt de wijze waarop François de vrijpartij van Thierry verstoort – door het harde motorgeluid van hun racespelletje, komend vanuit de kamer ernaast – ongetwijfeld op de lachspieren.
Wat verder de film de moeite waard maakt is de betrekkelijke driedimensionaliteit en herkenbaarheid die de personages (blijken te) bezitten. Zo is de kijker vanaf het begin af aan eigenlijk op de hand van Pascale, die gevoelloos en dominant behandeld wordt door de felle Thierry, die hierdoor als het ware de schurk van het verhaal is. Ook zien we de ex-man lange tijd alleen maar als de boosdoener. Bij nader inzien blijkt deze duiding echter niet de enige de mogelijk is. Immers, Pascale heeft de huidige situatie tot op zeker hoogte zelf over zich afgeroepen door haar jongens zo lang in de watten te leggen en ze niet van weerwoord te dienen. Ze heeft nauwelijks een ruggengraat en in dat opzicht is het niet moeilijk te begrijpen dat haar zoons over haar heen gaan lopen. Pa blijkt toch wel een punt te hebben wanneer hij zegt dat Pascale zelf wilde scheiden en de kinderen in huis wilde hebben en zij dus ook zelf de verantwoordelijkheid hiervoor moet dragen. En dat hij op een belangrijk moment de enige persoon is bij wie de zoons nog terecht kunnen, stelt hem weer in een wat ander licht dan ervoor het geval was.
Afgezien van het einde, dat wel wat erg ambigue is en hierdoor onbevredigend vanwege de schokkende gebeurtenis vlak hiervoor, is er weinig aan te merken op ‘Nue propriété’. De film bevat een tastbare spanning, is op verschillende manieren humoristisch, heeft vaart, en is realistisch in zijn verbeelding van een gezin ontwricht door een scheiding en een specifiek soort (gebrek aan) opvoeding. Daarnaast is het acteerwerk van met name Huppert voortreffelijk. Dit laatste is al aanbeveling genoeg, maar ‘Nue propriété’ is ook in zijn verhaal – en de regie hiervan – voor praktisch iedere liefhebber van karakterfilms een aanrader.
Bart Rietvink
Waardering: 4
Bioscooprelease: 5 april 2007