Piet Esser: Verbeelden van het zien (2009)
Regie: Hansje Ran | 53 minuten | documentaire
“Nou, zet dat rotding maar aan,” zo klinken de eerste woorden van Piet Esser in deze documentaire over zijn leven en werk. Hij spreekt de amicale woorden uit tegen zijn kleindochter Marte Visser, die haar collectie privéopnamen beschikbaar stelde voor de documentaire van Hansje Ran. Piet Esser (1914-2004) was beeldhouwer, belangrijk beeldhouwer zelfs, maar vraag een willekeurige voorbijganger om een beroemde Nederlander uit die beroepsgroep te noemen, dan is de kans klein dat het antwoord “Piet Esser” zal luiden. Toch zullen veel mensen wel iets van zijn werk gezien hebben: het Troelstra-monument in het Westbroekpark in Den Haag bijvoorbeeld, of De barmhartige Samaritaan in Utrecht of het Watersnoodramp-monument in Rotterdam. Met de documentaire ‘Piet Esser-Verbeelden van het zien’ doet Phanta Vision Film International samen met Ran Films een uitstekende poging verandering te brengen in de relatieve onbekendheid van deze grote kunstenaar.
Piet Esser was leerling van professor Jan Bronner, die hem op de Rijksakademie van beeldende kunsten opleidde. De twee botsten nogal, omdat Jan Bronner een voorliefde had voor introverte leerlingen. Maar, zoals kunsthistoricus dr. Jan Teeuwisse van het museum Beelden aan Zee in deze documentaire vertelt: Piet Esser gaf blijk van een veel grotere intelligentie dan zijn collegastudenten. Met zijn beurs van de Prix de Rome reisde Esser op jonge leeftijd al door Zuid-Europa, waar hij zich kon laven aan bijvoorbeeld de Griekse beeldhouwkunst. Daarna studeerde Esser van 1939 tot 1941 aan de Joegoslavische Academie in Zagreb bij de ‘Rodin van de Balkan’, beeldhouwer Ivan Meštrovič. De brieven die Esser in die tijd schreef aan Jan Bronner hebben hem uiteindelijk geholpen zijn opvolger te worden als hoogleraar beeldhouwkunde aan de Rijksakademie. Hierdoor kreeg Esser op zijn beurt de gelegenheid veel jonge beeldhouwers te doceren, waarvan er een aantal hun zegje doen in deze documentaire. Het is boeiend om te horen hoe zij zijn lessen ervaren hebben, maar de documentaire blijft op dit vlak wel wat oppervlakkig. Dat kan natuurlijk ook niet anders, dit is een film die met een beperkte speelduur gemaakt is voor de televisie en dat is te merken. Net even wat interessanter zijn daardoor de scènes met Essers zoon Daniël, die (logischerwijs) meer over de persoon Esser weet te vertellen dan zijn studenten dat doen.
Daarnaast zijn de beelden die Marte schoot van haar opa zeer waardevol, omdat we Esser hier zien als familieman. In het idyllische huisje in Frankrijk, waar hij doorwerkte tot aan zijn dood in 2004, is hij helemaal op zijn plaats. Mooi is de brief die hij aan haar schreef – door hemzelf voor de camera voorgelezen – waarin hij haar terechtwijst dat het menselijk ras geen zonde/teleurstelling is omdat er zoveel mooie dingen zijn die door mensen gemaakt worden. Zijn standpunt – en dat van zijn echtgenote Dora, die aquarelleerde, zijn kijk op de wereld, zo positief en inspirerend! De anekdotes die de beeldhouwer zelf verteld zijn nog het meest de moeite waard. Zoals dat hij stiekem tien foto’s maakte bij een bezoek aan het Rodin museum, geweldig om zijn pretoogjes te zien wanneer hij dit verhaal voor de camera vertelt. Ook zijn voorliefde voor penningen (Piet Esser is een grote naam in de Nederlandse penningkunst, met name zijn Rembrandtpenningen brachten hem veel roem) heeft een aandoenlijke oorsprong. ‘Piet Esser: Verbeelden van het zien’ is een mooi en interessant portret van een sympathieke, positief ingestelde kunstenaar. Na het zien van ‘Piet Esser: Verbeelden van het zien’ bekijk je het moois om je heen weer met nieuwe blik. En wie weet inspireert het tot een bezoekje aan een van zijn mooie kunstwerken.
Monica Meijer