Rembrandt’s J’accuse (2008)
Regie: Peter Greenaway | 86 minuten | documentaire | Met: Martin Freeman, Eva Birthistle, Jodhi May, Emily Holmes, Jonathan Holmes, Michael Teigen, Natalie Press, Peter Greenaway
Sinds het boek en de film ‘The Da Vinci Code’ van schrijver Dan Brown zo’n succes is geworden, lijkt het wel alsof steeds meer filmmakers met een soort complotfilm willen komen. Het is leuk om te dromen of redeneren dat er achter bepaalde kunstwerken een ander verhaal schuilt, en dat er meer is dan je in werkelijkheid ziet. Dit blijft mensen toch boeien, of het nu op waarheid is gebaseerd of niet.
Over het schilderij ‘De Nachtwacht’ van Rembrandt doen ook wat verhalen de rondte. In het schilderij zou een beschuldiging van moord verscholen liggen. De film wordt gebracht als een documentaire maar de voice-over (Peter Greenaway zelf) probeert er door zijn stemgebruik een spannende detective van te maken. Helaas slaagt hij daar niet echt in. Het blijft een soort college over kunstgeschiedenis, dat wel interessant is, maar niet voor iedereen interessant genoeg om te blijven kijken. Niet iedereen zit immers te wachten op een lesje over kunst.
Er worden 31 redenen gegeven waarom er in het schilderij ‘De Nachtwacht’ een complot zit, een beschuldiging van een oude, onopgeloste moord. De eerste helft van deze redenen zijn saai, en moeilijk te volgen. Er wordt met veel namen gegooid uit de geschiedenis. De toneelstukjes waarin acteurs het gebeuren moeten uitbeelden zijn zo slecht gedaan dat je hoopt dat ze snel weer verder gaan met de volgende reden. Zo komt de vrouw van Rembrandt als ze vertelt dat ze achter haar man staat en hem altijd gelooft erg ongeloofwaardig over. Het is irritant om naar te kijken. Dit voegt niets toe aan de film.
Pas als er wordt gepraat over de uitgestoken hand van Frans Banning Cocq vooraan op het schilderij, die niet uit hetzelfde lichaam lijkt te komen, en de linskhandige handschoen die hij op het schilderij in zijn rechterhand heeft, wordt het interessanter. Dan krijgen we meer verhalen te horen over het schilderij zelf, en hoe Rembrandt deze compositie heeft bedacht. Toch is er geen enkel moment waarop je echt op het puntje van je stoel zit omdat je wilt weten of het waar is dat er een beschuldiging verborgen zit in het schilderij. Het lijkt ook of Greenaway niet heeft kunnen besluiten of hij er een spannende fictie-film van wilde maken of een serieuze documentaire. Omdat hij die keus niet duidelijk heeft gemaakt, is het eigenlijk geen van beide geworden en hangt het een beetje in het midden. Jammer, want er zit zeker iets goeds in dit verhaal en in het idee om hier een film van te maken. Het lesje kunstgeschiedenis dat je meekrijgt is voor diegene die het interessant vinden, erg leuk, maar over het algemeen is ‘Rembrandt’s J’accuse’ een gemiste kans.
Eveliene Sanders
Waardering: 2
Speciale vertoning: Nederlands Film Festival 2009, IDFA 2023