Schindler’s List (1993)

Regie: Steven Spielberg | 195 minuten | biografie, geschiedenis, drama, oorlog | Acteurs: Liam Neeson, Ben Kingley, Ralph Fiennes, Caroline Goodall, Jonathan Sagall, Embeth Davidtz, Malgoscha Gebel, Shmuel Levy, Mark Ivanir, Béatrice Macola, Andrzej Seweryn, Friedrich von Thun, Krzysztof Luft, Harry Nehring, Norbert Weisser, Adi Nitzan, Michael Schneider, Miri Fabian, Anna Mucha, Albert Misak, Michael Gordon, Aldona Grochal, Jacek Wójcicki, Beata Paluch, Piotr Polk, Ezra Dagan, Beata Nowak, Rami Heuberger, Leopold Kozlowski, Jerzy Nowak, Uri Avrahami, Adam Siemion, Magdalena Dandourian, Pawel Delag, Shabtai Konorti, Oliwia Dabrowska, Henryk Bista, Tadeusz Bradecki, Wojciech Klata, Elina Löwensohn, Ewa Kolasinska, Bettina Kupfer, Grzegorz Kwas, Vili Matula, Stanislaw Koczanowicz, Hans-Jörg Assmann, Geno Lechner, August Schmölzer, Ludger Pistor, Beata Rybotycka, Branko Lustig, Artus Maria Matthiessen, Hans-Michael Rehberg, Eugeniusz Priwieziencew, Michael Z. Hoffmann, Erwin Leder, Jochen Nickel, Andrzej Welminski, Daniel Del Ponte, Marian Glinka, Grzegorz Damiecki

Magistrale en ontroerende film van de meesterhand van Spielberg en de beste film die hij ooit maakte. Geschoten in zwart/wit door Janusz Kaminksi, die voor zijn camerawerk een Oscar won, met als doel een authentieke sfeer te creëeren. Het geeft ‘Schindler’s List’ extra kracht en zeggenschap mee, aangezien de meeste beelden die van die tijd beschikbaar zijn, ook in zwart/wit geschoten zijn.

De hoofdpersoon is Oskar Schindler (Neeson), die na de uitbraak van de Tweede Wereldoorlog naar Krakow komt om een emailfabriek te beginnen. Hij weet de benodigde contracten voor het leger los te peuteren door Duitse officieren met etentjes en geschenken om te kopen. Ook neemt hij joden in dienst, want zij zijn goedkoper dan Poolse arbeiders. En zo slaat hij een slaatje uit een onverwachte situatie. Het bijzondere van Schindler zoals hij geportretteerd wordt, is dat hij eigenlijk een boef is, een vrouwenversierder en een profiteur en de kijker er nooit echt achter komt wat er achter al die maskers nu schuil gaat. Wie de echte Schindler is en waarom hij besluit om al die mensenlevens te redden, wordt nooit echt duidelijk gemaakt. Hij is in vele opzichten gelijk aan de nazi-commandant Amon Goeth (Fiennes), ook een boef (Schindler zegt het zelf in de film op een gegeven moment), een vrouwenversierder en een profiteur. Maar waar Schindler in essentie een goed mens is, ondanks al zijn karakterfouten, is Goeth een sadist en een moordenaar.

Het ongelooflijke is nog wel dat Schindler erin slaagt om al die joden van een wisse dood te redden. Hij heeft contacten en een flinke dosis geluk, maar wat hem echt succesvol maakt is zijn durf, zijn lef. Dit wordt geïllustreerd in een scène waarin hij medefabrikanten Bosch en Madritsch probeert te overtuigen om nòg meer te doen dan zij al gedaan hadden. De twee industriëlen zijn menselijk, hebben hun joodse arbeiders geholpen en extra gevoed, maar als ‘verstandige’ mannen realiseren zij zich dat zij niet meer kunnen doen. Alleen een gokker, een avonturier en een durfal zou het wagen om verder te gaan. En dat is precies wat Schindler doet. De absolute kroon op zijn lef wordt gezet als hij naar Auschwitz gaat om de vrouwen en kinderen van zijn fabriek te redden, die door een fout naar de verkeerde bestemming gebracht zijn. Door omkoping en bluf weet hij hen uit het vernietigingskamp te halen – de enige keer in de zwarte historie van Auschwitz dat er een trein met joden het kamp verliet. Als het niet echt gebeurd was, zou het niet geloofd worden. Maar Schindler flikt het met al zijn bravoure.

Zeven Oscars won de film, ondermeer voor beste film, regisseur en cimatografie, maar bleef het voor Neeson en Fiennes slechts bij nominaties. Niet alleen zij leverden fantastisch spel. Vooral Kingsley als de slimme, timide boekhouder Itzhak Stern valt op door zijn prestatie. Nominaal ondergeschikte en baas, is het Stern die niet alleen de fabriek runt, maar aanvankelijk ook het voortouw neemt in het saboteren van de nazi-richtlijnen. Stern’s interactie met Schindler blinkt uit in subiliteit en nuance. Nooit hoeven ze hardop te spreken over de acties die zij uitvoeren om de “Schindler-joden” te redden, want ze begrijpen elkaar zo ook wel. En het is juist Stern die Schindler op een gegeven moment probeert af te remmen om niet zulke extreem gevaarlijke en roekeloze dingen te doen om “zijn” joden te helpen.
De twee belangrijkste vrouwen in de film hebben min of meer een intieme relatie met de twee mannelijke hoofdpersonen: Emilie Schindler (Goodall) lijdt onder de achteloze avontuurtjes die haar man Oskar najaagt en de joodse huishoudster Helen Hirsch (Davidtz) onder de haar onwelgevallige aandacht van Goeth, hetgeen uitdraait op lichamelijk geweld. Ook hun acteerwerk kan geprezen worden, maar dat geldt eigenlijk voor alle acteurs die in de film meespelen.

‘Schindler’s List’ zit vol met indrukwekkende en onvergetelijke scènes. Het briljante scenario naar het boek van Thomas Keneally neemt het uitgangspunt van Schindler als pars pro toto om het verhaal van de jodenvervolging uit te beelden.
Juis door een klein, persoonlijk verhaal te vertellen weet Spielberg het onmenselijke leed – dat met geen woorden te beschrijven is – over te brengen in hartverscheurende en schokkende beelden. Een monument van een film.

Hans Geurts

Waardering: 5

Bioscooprelease: 3 maart 1994
Blu-ray en 4K UHD-release: 6 maart 2019 (25th Anniversary Edition)