Sketches of Siberia (2014)

Regie: Ben van Lieshout | 74 minuten | documentaire

Veel mensen denken bij Siberië aan kou en ijs, maar het immense land heeft veel meer te bieden dan alleen die associatie. Ben van Lieshout, bekroond regisseur van onder andere ‘De verstekeling’, ‘De Muze’ en ‘Petersburg, Places and Paintings’, maakte met ‘Sketches of Siberia’ een prachtig portret van een land waar nog heel veel te ontdekken valt. Leidraad is de expeditie die ontdekkingsreiziger Fridtjof Nansen in 1913 maakte met als doel een handelsroute tussen Noorwegen en de binnenlanden van Siberië te openen.

‘Sketches of Siberia’ start met beelden van een raketlancering, waarin een astronaut neerkijkt op de aarde. Het is een aardige metafoor, want de gemiddelde kijker zal van het Siberische landschap net zoveel gezien hebben als een astronaut die zijn eerste ruimtevlucht meemaakt. Daarna komt een quote van Anton Chekhov in beeld die aangeeft hoe ongelooflijk groot, krachtig en betoverend de taiga is. Wat feitjes dan: het Krasnoyarsk district omvat 2.339.700 km2, waar Frankrijk drieëneenhalf keer in past, en kent maar 3 miljoen inwoners. De grote rivier Yenisey werd door Nansen bevaren en in voice-over horen we hoe hij dit ervaren heeft. Dankzij de getoonde zwart-wit foto’s die – naar alle waarschijnlijkheid –  tijdens die reis gemaakt zijn, krijgen we daarbij een boeiend en redelijk compleet beeld van de ontdekkingsreis, die associaties oproept met de ontdekking van Amerika en de inheemse bewoners. Van Lieshout laat zijn camera regelmatig draaien vanaf één standpunt, zodat je langzaam in de prettige waan gebracht wordt dat je zelf passagier op de boot bent.

Dat beproefde recept houdt hij vol aan land, als we in het stadje Jenisejsk terecht komen, Arm en vervallen, zwerfhonden, uit golfplaten opgetrokken gebouwen, auto’s uit de jaren zeventig. Maar ook: hooggehakte dames die op straat lopen. En koloniaal uitziende gebouwen. De verteller werpt interessante punten op. Zo vertelt hij dat veel inwoners van Siberië afstammen van bannelingen en gevangenen en dat zou dus niet bepaald een aanbeveling voor het land zijn, maar, zo stelt hij, het waren voornamelijk politiek gevangenen, mensen met een sterke overtuiging, die bereid waren daarvoor te lijden. Siberië is grootgebracht met de beste elementen uit de Russische samenleving dus. En even later horen we dat de stad helemaal niet arm is. De nabijgelegen goudvelden hebben een gunstige uitwerking op de ontwikkeling van de stad gehad. In een schitterend oud schoolgebouw zien we keurig geklede kinderen van basisschoolleeftijd door de gangen hollen, maar ook middelbare scholieren met smartphones, wat nieuwsgierig maakt naar het Siberische schoolsysteem. Verwacht geen antwoorden, maar laat het observerende ‘Sketches of Siberia’ als een verzameling slices of life over je heen komen.

Van Lieshout bouwt zijn documentaire goed op, want na het bezoek aan Jenisejsk krijgen we beelden waar je mond van openvalt: vrijwel onbegaanbare wegen waar talloze vrachtwagens overheen moeten zien te komen, regen, blubber en hard werken. En dan komt het mooiste nog: een log gemaal, waar goud gewonnen wordt. Elke handeling wordt minutieus in beeld gebracht, en terwijl je geen idee hebt wat er nu precies gedaan wordt, zijn het wel hypnotiserend fraaie beelden. ‘Sketches of Siberia’ lijkt intuïtief gemaakt en dat levert heel wat moois en authentieks op.

Monica Meijer

Waardering: 3.5

Bioscooprelease: 14 januari 2016