The 39 Steps – The Thirtynine Steps (1935)

Regie: Alfred Hitchcock | 86 minuten | thriller | Acteurs: Robert Donat, Madeleine Caroll, Lucie Mannheim, Godfrey Tearle, Peggy Ashcroft, John Laurie, Helen Haye, Frank Cellier, Wylie Watson, Gus McNaughton, Jerry Verno, Peggy Simpson

Alfred Hitchcock heeft niet alleen onvergetelijke films gemaakt, hij heeft tevens het maken van films een hele nieuwe dimensie gegeven. Veel technieken en stijlmiddelen die nu aan de orde van de dag zijn, werden ooit door Hitchcock geïntroduceerd. Zo ook de MacGuffin; een plottruc waarbij er iets op het eerste gezicht erg belangrijk lijkt, maar later eigenlijk totaal irrelevant blijkt en alleen maar diende om de aandacht van de kijker af te leiden van de échte actie. De MacGuffin drijft de plot als het ware voort. In ‘Psycho’ bijvoorbeeld laat Hitchcock de kijker de gehele eerste helft denken dat het gaat om de gestolen 40.000 dollar, terwijl het enige doel van het geld was om Marion Crane (en met haar de kijker) naar het Bates-hotel te krijgen. De master of suspense maakte veel gebruik van deze techniek. In ‘North by Northwest’ is de MacGuffin bijvoorbeeld een ongedefinieerd fictief regeringsgeheim. Net als in ‘The 39 Steps’, de film waarmee Hitchcock zijn naam definitief vestigde, ook buiten Groot-Brittannië.

In ‘The 39 Steps’ draait het om Richard Hannay (Robert Donat), een Canadees die in London woont. Tijdens een avondje in het theater, dat uitmondt in een chaos, ontmoet hij de mysterieuze spion Annabella Smith (Lucie Mannheim) die hem vertelt over ’the 39 steps’, een mysterieus spionnengenootschap dat achter een Brits staatsgeheim aanzit. Maar voordat Annabella hem precies kan uitleggen hoe het zit, wordt ze vermoord door vijandelijke geheime agenten. Omdat Richard nu wordt beschuldigd van de moord – deze vond immers bij hem thuis plaats – slaat hij op de vlucht, op zoek naar ’the 39 steps’. Hij belandt in Schotland waar hij van de ene netelige situatie in de andere verstrikt raakt. Hij krijgt daarbij hulp uit onverwachte hoek. De blondine Pamela (Madeleine Caroll), die hem eerder meedogenloos verraadde, gaat later inzien dat hij onschuldig is. Samen proberen ze het raadsel van ’the 39 steps’ te ontrafelen.

Na enkele voorzichtige pogingen en kleine doorbraakjes bereikte Alfred Hitchcock met ‘The 39 Steps’ het eerste creatieve hoogtepunt van zijn Britse periode. Waarschijnlijk was het de eerste volledig geslaagde film in zijn snel groeiende oeuvre – Hitchcock begon zijn carrière in de nadagen van de stomme film en had ten tijde van ‘The 39 Steps’ al achttien films geregisseerd. Door het commerciële en kritische succes van deze rolprent versterkte hij zijn reputatie als meesterfilmer en kon hij zich decennialang wijden aan een ongeëvenaarde reeks meeslepende thrillers. Veel van zijn populairste films, met name ‘North by Northwest’ (1959), zijn geënt op ‘The 39 Steps’.

De film heeft vele sterke kanten, maar belangrijk is vooral dat zich hier een sleutelelement in Hitchcocks oeuvre voor het eerst manifesteert, en wel de verkeerde man; de onschuldige passant die wordt vervolgd of gestraft voor een misdaad die hij niet heeft begaan (Hitchcock kwam steeds weer op dit thema terug, het meest expliciet in ‘The Wrong Man’ uit 1956). Ook de koele, mooie blondine doet in ‘The 39 Steps’ voor het eerst haar intrede. Madeleine Carroll diende zo als voorbeeld voor actrices als Kim Novak, Grace Kelly en Tippi Hedren. Samen met de charmante Robert Donat, die absoluut niet onderdoet voor latere leading men als James Stewart en Cary Grant, weet zij het publiek voor zich te winnen.

Zoals bij Hitchcock met zijn MacGuffins gebruikelijk, is de onthulling van wat ’the 39 steps’ precies zijn – en daarmee de hele spionage-intrige – ondergeschikt aan de flirt tussen de twee hoofdrolspelers. Donat en Caroll zitten op een gegeven moment letterlijk aan elkaar vast en laten met hun door kleine erotische toespelingen gekleurde geruzie de spionagethriller tot een wonderlijke liefdesgeschiedenis uitgroeien. Net als hun relatie verloopt de film in een soort roes, in een onophoudelijke aaneenschakeling van actiescènes en achtervolgingen, afgewisseld met geestige dialogen. Dat niet alle gebeurtenissen volledig worden verklaard en er hier en daar flinke plotgaten zijn, neemt men daarbij op de koop toe.

‘The 39 Steps’ wordt samen met ‘The Lady Vanishes’ (1938) als het beste Britse werk van Hitchcock gezien. Beide films geven een voorproefje van wat de meester allemaal nog zou maken in de VS. Niet alleen wat plotontwikkeling betreft, maar ook qua beeld- en geluidstechnieken. Deze zijn voor die tijd behoorlijk gedurfd en experimenteel. De indringende scène op het Schotse platteland is bijzonder, haast een film op zich. Hitchcock geeft hiermee tevens een maatschappijkritisch tintje aan het geheel, door zowel de verschillen tussen arm en rijk als het instituut huwelijk aan de kaak te stellen. Zoals altijd lag de Britse meester weer ver voor op zijn vak- en tijdgenoten. Wie niet bekend is met het werk van Hitchcock, doet er beter aan eerst zijn films uit de jaren vijftig te bekijken. Alleen dan kun je het vroegere werk van de meester op zijn waarde beoordelen. ‘The 39 Steps’ is een juweeltje en een absolute aanrader voor de filmkijker met enige ‘voorkennis’.

Patricia Smagge

Waardering: 4

Bioscooprelease: 4 oktober 1935
Bioscooprelease: 17 december 2009 (re-release)