The Ancient Woods (2017)

Regie: Mindaugas Survila | 85 minuten | documentaire

Kwalitatief hoogstaande natuurfilms zijn er genoeg. Alleen al een blik op de collectie van BBC Earth volstaat om die bewering met bewijsmateriaal te staven. Maar veel van die films volgen wel een vast en weinig verrassend stramien: de nieuwste, meest geavanceerde cameratechnologie zorgt ervoor dat alles scherper, grootser, beter en spectaculairder op het scherm wordt getoverd, terwijl een gezaghebbende vertelstem ons mededeelt wat we zien of moeten zien.

In ‘The Ancient Woods’ gooit de Litouwse regisseur Mindaugas Survila het over een compleet andere boeg. Door de afwezigheid van een menselijke vertelstem of algemeen thema wordt het grote vertellen vooral aan de natuur zelf overgelaten. Het resultaat is een haast meditatieve film over de nog resterende Litouwse oerbossen, een gestileerd portret dat tijd en ruimte grotendeels doet vervagen. Dag en nacht gaan net als de seizoenen naadloos in elkaar over, terwijl ook het bosdecor waar we naar kijken continu een metamorfose ondergaat. Het ene moment kijken we nog naar de reuzen van het bos zoals edelherten en zwarte ooievaars, om vervolgens net zo gemakkelijk meegevoerd te worden naar de meer verborgen leefwereld van kleinere creaturen zoals spinnetjes in de sneeuw, in rottend hout levende kevers en een in winterrust verkerende slaapmuis.

Ook de onophoudelijke kringloop van leven en dood komt in ‘The Ancient Woods’ aan bod en wordt bijvoorbeeld op ingenieuze wijze verbeeld door een adder. Aanvankelijk zien we hoe een muis ontkomt aan de dodelijke giftanden van het reptiel, om wat later in de film te zien hoe de adder alsnog zijn harige prooi naar binnen werkt. Maar ook de adder ontkomt uiteindelijk niet aan de eeuwige dans van leven en dood, wat geïllustreerd wordt door de dode slang die we later in de film zien liggen, klaar om opgenomen te worden in de immer voortschrijdende kringloop van het leven.

De afwezigheid van een voice-over dwingt je ook om goed te kijken en te luisteren. De kakofonie van luide en zachte geluiden vormt een wereld op zich, een rijk auditief universum dat in veel traditionele natuurfilms grotendeels ongehoord blijft. Ook visueel is ‘The Ancient Woods’ een film die een aandachtig oog verdient. Dat komt vooral door de geduldige opbouw van de getoonde scènes. Een goed voorbeeld is het lang uitgesponnen fragment dat alleen maar een verlaten bosrand lijkt te tonen, maar de kijker plots verrast met wolven die als bedachtzame schimmen uit het groene decor tevoorschijn komen. Ook de scène waarin we zien hoe een storm zich langzaam ontwikkelt, om vervolgens in alle hevigheid los te barsten, is een mooi voorbeeld van de slow cinema die typerend is voor ‘The Ancient Woods’.

Het is van meet af aan duidelijk dat Survila vooral een observator in plaats van een verteller of wetenschapper wil zijn, een benadering die de authenticiteit van de film alleen maar ten goede komt. Dit zie je bijvoorbeeld ook heel goed terug in de sequentie waarin twee mannelijke auerhoenen het tegen elkaar opnemen in een geritualiseerd gevecht om de gunst van de vrouwtjes. Een groot deel van de tweekamp speelt zich tussen twee bomen af, waardoor je het tafereel op televisie net zo aanschouwt zoals dat in de vrije natuur ook het geval zou zijn. De mens is in ‘The Ancient Woods’ een zeldzame, stille en nietige passant die alleen langskomt in de vorm van een oude man die een houten huisje in het bos bewoont.

De aanpak van Mindaugas Survila heeft geresulteerd in een prachtfilm. De wat bedeesde montage, beheerste cameravoering en afwezigheid van een voice-over of bombastische muziek vormen het krasse tegendeel van de episch opgezette natuurdocu’s die doorgaans de norm zijn. Maar juist daardoor is ‘The Ancient Woods’ ook zo verfrissend. De film bezit namelijk een zekere abstractie, sereniteit en tijdloosheid die veel grootser opgezette natuurfilms missen. Een feest voor de zintuigen dat zeker meerdere kijkbeurten waard is.

Frank Heinen

Waardering: 4

Bioscooprelease: 18 oktober 2018