The Desert Within-Desierto adentro (2008)

Regie: Rodrigo Plá | 110 minuten | drama | Acteurs: Diego Cataño, Guillermo Dorantes, Katia Xanat Espino, Luis Fernando Peña, Eileen Yañez, Martín Zapata, Mario Zaragoza

Als het aankomt op beloftevolle cineasten zit Rodrigo Plá op het topje van de ijsberg. Met ‘La Zona’ wikkelde hij sociaal commentaar en geladenheid in een pittige tortilla waarmee hij en passant aan de standenmaatschappij in Mexico City en corrupte gezagsdragers een flinke draai rond de oren uitdeelde. ‘The Desert Within’ tapt uit een ander vaatje maar Plá heeft duidelijk weer iets op zijn lever liggen dat via een onzalige familieodyssee in een dor landschap tot uiting komt.

Tijdens de Cristiada, een soort volksopstand tegen de Mexicaanse regering, is het ten strengste verboden om enige vorm van religie en daarbij horende rituelen aan te hangen. Het luiden van een klok of bidden worden zonder pardon bestraft met een gevangenisstraf of nog erger. Priesters zijn vogelvrij verklaard. De geestelijke herder van San Isidro besluit dan ook uit lijfsbehoud het dorp te verlaten. Wanneer de zwangere vrouw van Elías van een ladder valt besluit deze laatste om de geestelijke terug naar het dorp te halen om zijn ongeboren kind te laten zegenen. Elías neemt hiermee een groot risico dat uitmondt in een ware nachtmerrie. Militairen moorden zowat het hele dorp uit en één van zijn zonen, Aureliano, wordt opgehangen. Ook de vrouw van Elías laat het leven tijdens de bevalling, waarop de man, opgezadeld met een immens schuldgevoel, met zijn kroost de woestijn intrekt.

Enkele jaren later zien we hoe de vader boete probeert te doen door het bouwen van een kerk. Via de ogen van de jongste zoon Aureliano, genoemd naar zijn overleden broer en zijn tekeningen zien we hoe Elías met zijn extreme godsdienstwaanzin de hele familie meesleurt.

Die tekeningen, net gebrandschilderd glas in een duister verlichte basiliek, komen regelmatig tot leven en steken schril af tegen de textuur van de film die pikzwart is. Plá laat zien wat overdreven geloof en obsessioneel gedweep (het gezin lijkt wel een sekte) kan aanrichten. De cineast schreef het scenario met zijn vrouw en liet zich inspireren door dagboeken van de filosoof Soren Kierkegaard. De titel refereert overigens naar een inscriptie van Nietsche : “The desert grows, and woe to him who conceals the desert within him”. Maar in plaats van de Deense en protestantse achtergrond consacreert hij het verhaal met een Mexicaanse en katholieke context. Ondanks grandioze vertolkingen is het net die religieuze inslag die wel eens verantwoordelijk zou kunnen zijn voor een hoop lege stoelen in de cinematempel. De filmmaker smeert het wel heel dik en dat zorgt voor een dijkbreuk van kruisbeelden en aanverwanten. Je hebt regelmatig de indruk naar een voorlichtingsfilm van de KRO of EO te kijken. Tussen de mentale indoctrinatie van de vader die zijn gezin in de kneep houdt, openbaart zich nog een geheim dat wel heel expliciet in beeld wordt getoond. Voor veel kijkers waarschijnlijk een brug te ver. Zonde, want als deze Mexicaanse cineast zijn preekgestoelte beklimt voor zijn eucharistie van overdreven adoratie en niets ontziende fixatie, ontstaat er aanvankelijk een boeiend tafereel. Maar de kaars blijft net niet lang genoeg branden.

Plá zit nog steeds op de ijsberg maar die is een beetje aan het smelten.

Jochem Geelen