The Life and Death of Colonel Blimp (1943)
Regie: Michael Powell, Emeric Pressburger | 163 minuten | drama, romantiek | Acteurs: James McKechnie, Neville Mapp, Vincent Holman, Roger Livesey, David Hutcheson, Spencer Trevor, Roland Culver, Deborah Kerr, Dennis Arundell, David Ward, Valentine Dyall, Carl Jaffé, Albert Lieven, Eric Maturin, Frith Banbury, Anton Walbrook
Toen oorlogspremier Winston Churchill tijdens de Tweede Wereldoorlog lucht kreeg van een Britse filmproductie over Colonel Blimp uit de gelijknamige satirische strips, liet hij er niets aan gelegen om de productie en de distributie ervan te frustreren. Volgens hem was de film ongepast tijdens de totale oorlog met Nazi-Duitsland. Door de halsstarrigheid van producer en financier Joseph Arthur Rank, die vierkant achter artistieke vrijheid van regisseur Michael Powell en scenarist Emeric Pressburger bleef staan, kwam ‘The Life and Death of Colonel Blimp’ toch uit, met succes.
Echter tot grote spijt van de Engelse Powell en de Hongaarse Pressburger was er in veel landen, waaronder Nederland, vanwege politieke gevoeligheden slechts een sterk verkorte versie te zien van ‘The Life and Death of Colonel Blimp’. Pas in 1983 werd de film weer volgens de originele ideeën van de makers hersteld. Bij deze première was Pressburger kennelijk sprakeloos van ontroering. Dit is ook de versie die in Nederland weer in Filmmuseum Eye draait.
Wat precies stootte Churchill voor het hoofd? Wellicht is het omdat de film van het schertsfiguur uit de strips een volbloed mens, hier genaamd Clive Wynne-Candy, met deugden en gebreken maakt. Candy is vol van (on)deugd en eer maar hoe langer hij in het Engelse militaire apparaat meedraait, hoe meer achterhaald zijn denken over goed en fout is, en daarmee methodes. Echter wordt hij slechts door de tijd ingehaald, zoals iedereen, of speelt er meer?
Zo is er ook de grote romantische liefde in het leven van de springerige Candy. Het briljante en tevens simpele idee dat Powell en Pressburger, ook wel the Archers genoemd, inzetten om de eeuwige en ongrijpbare liefde te illustreren, is het casten van dezelfde actrice, Deborah Kerr, in de rol van verschillende drie vrouwen. Op de eerste is Candy verliefd zonder het te realiseren en laat hij haar in de armen van zijn Duitse vriend Theo Kretschmar-Schuldorff lopen, de tweede trouwt hij, en de derde…
Misschien was wel de grootse doorn in de oog van de Britse oorlogspremier de levenslange vriendschap, die zijn begin kent in een duel op leven en dood in 1902, tussen, de door Roger Livesey en Anton Walbrook heerlijk gespeelde, Candy en Theo. Beide mannen zijn getekend door de vijandigheden tussen hun landen en de militaire plicht. Toch blijven ze naar elkaar terugkeren, elkaar door dik en dun steunen. Internationale vriendschap kan overeind blijven in oorlogstijd. Of snijdt het idee dat acteur en schrijver Stephen Fry ooit deponeerde over de impact van de film op Churchill nog het meeste hout, de verbeten oorlogspremier is als Candy?
Tegenwoordig is ‘The Life and Death of Colonel Blimp’ ietwat wat aan de slome kant en achterhaald in zijn politiek en (Britse) morele superioriteit. Niettemin spelen de makers met gespiegelde dubbelzinnigheden over de relatie tussen de Engelsen en Duitsers en verschillende generaties op (ook begrip voor verschillen kunnen verbroederen). Candy weet hoe het is om oud en jong te zijn. Laat ook je ogen meevoeren door de prachtige decors in Technicolor (een kleurenpalet waarin niet meer wordt gefilmd) en de inventieve, dromerige overgangen in tijd en plaats. Laat ook je oren hangen naar het speelse taalgebruik in Engels, Duits en Frans van Pressburger. Niet alles wat oud is heeft zijn glans, zijn jeugdig inspirerende elan, verloren.
Roy van Landschoot
Waardering: 4
Bioscooprelease: 13 juni 1947
Speciale vertoning: The Creative Worlds of Powell & Pressburger, Eye Filmmuseum, 12 september – 9 oktober 2024