The Substance (2024)

Regie: Coralie Fargeat | 142 minuten | drama, horror | Acteurs: Margaret Qualley, Demi Moore, Dennis Quaid, Hugo Diego Garcia, Oscar Lesage, Alexandra Papoulias Barton, Joseph Balderrama, Tiffany Hofstetter, Gore Abrams, Oscar Salem, Robin Greer, Vincent Colombe, Jiselle Henderkott, Matthew Géczy, Jordan Ford Silver, Philip Schurer, Tom Morton, Gregory Defleur, Nathan Rippy, Olivier Raynal, Yann Bean, Akil Wingate, Louise Greggory, Daniel Knight, Billy Bentley, Pauline Sagetat, Brett Gillen, Viviane Bossina, Lucie Laffin, Matthew Luret, Namory Bakayoko, Aurélien Lorgnier, Axel Baille

‘Monster’ van Hirokazu Kore-eda, ‘The Killing of a Sacred Deer’ van Yorgos Lanthimos, ‘Lazzaro felice’ van Alice Rohrwacher en ‘The Substance’ van Coralie Fargeat. Zomaar wat namen van recente films die de award voor het beste scenario wonnen op het filmfestival van Cannes. Een prestigieuze prijs die een film vooraf een mooi steuntje in de rug biedt.

‘The Substance’ vertelt over Elizabeth Sparkle (Demi Moore), eens een grote beroemdheid, maar nu aan lager wal geraakt. Zij komt per toeval in aanraking met een bedrijf dat The Substance aanbiedt. Dit is een goedje waarmee Elizabeth tot de beste versie van haarzelf kan komen, mits ze rekening houdt met de duidelijke regels omtrent deze substantie. Je injecteert het spul, je krijgt de beste versie van jezelf, maar je moet om de zeven dagen ruilen met je oude ik om de balans intact te houden. Simpele regels die grote gevolgen kennen als ze niet worden nageleefd.

Als Elizabeth hiermee aan de haal gaat, creëert ze Sue (Margaret Qualley), haar jongere, mooiere en vooral betere versie. Althans, dat is de tendens die heerst in ‘The Substance’. Schoonheidsidealen zijn van alle tijden. In een maatschappij waarin fillers en botox genormaliseerd zijn, is ‘The Substance’ de perfecte metafoor. Het constant in de spiegel kijken en opboksen tegen jongere mensen die nog geen last hebben van kwaaltjes in de showbusiness is waarschijnlijk eerder regel dan uitzondering. Elk mens moet ermee dealen ouder te worden, en hoewel er kunstmatige oplossingen zijn, is het vaak slechts tijdelijk.

Een ander misselijkmakend probleem dat ‘The Substance’ goed weet te vangen, is de manier waarop mannen vrouwen seksualiseren en objectificeren. Hoewel mannen een vrij kleine rol spelen op het scherm, zijn zij wel degelijk de aanjagers van alle problemen die Elizabeth op haar bordje krijgt. Harvey, een meesterlijke rol van Dennis Quaid, is de vaandeldrager van deze verdorvenheid. Hij is de baas van Elizabeth en duldt enkel vrouwen die rondborstig en het liefst zo schaars mogelijk gekleed zijn. Ook alle andere mannelijke personages die de revue passeren zijn enkel uit op lust en perfectie bij vrouwen.

Wat dat betreft heeft Coralie Fargeat met ‘The Substance’ een film gemaakt die op de meest originele wijze hele heftige thema’s aansnijdt. Naast deze thematiek is het een body horror waar David Cronenberg jaloers op zou zijn. Natuurlijk heeft Fargeat dingen afgekeken bij de grootmeester van de body horror, maar er is ook duidelijk inspiratie gehaald uit films als ‘The Elephant Man’ en zelfs een beetje ‘Carrie’.

De gang van Elizabeths werkplek lijkt regelrecht uit ‘The Shining’ te komen. Het tapijt en de gebeurtenissen die er plaatsvinden zijn een hele vette knipoog naar het werk van Stanley Kubrick. Ook wat betreft de uitdieping van het hoofdpersonage kent ‘The Substance’ veel paralellen met Jack Torrance. Zowel Elizabeth als Jack lijken op het eerste oog normale, vriendelijke mensen, om zich uiteindelijk helemaal te verliezen in de krochten van het leven. De psyche van de mens wordt in beide films op de proef gesteld.

We mogen wel degelijk spreken van een perfecte comebackrol voor Demi Moore. Hoe zij zich blootgeeft in deze film en vooral met haar mimiek acteert is waanzinnig om te zien. Zowel fysiek als mentaal moet dit een enorm moeilijke rol zijn om invulling te geven. Margaret Qualley neemt de honneurs van haar ‘perfecte’ zelf waar en doet dit met verve. Sinds miniserie “Maid” lijkt haar carrière in een stroomversnelling te zijn beland. Het is knap hoe zij op haar leeftijd vol zelfvertrouwen deze rol aanpakt. Ook zij stelt zich uiterst kwetsbaar op in ‘The Substance’.

Fargeat shockeert met een bloederig, vilein sprookjesachtig verhaal dat je nooit meer uit je hoofd krijgt. Het is een meedogenloze, onconventionele film die uitblinkt in originaliteit. Het scenario wordt subtiel en duidelijk geschetst en elk stapje in de film is doordrenkt van prachtige stilistische keuzes. Het is de belichaming van het woord knotsgek, maar dan niet om enkel knotsgek te zijn. Elke rariteit wordt verantwoord door een of meerdere lagen die schuilgaan onder de oppervlakte. Dat ‘The Substance’ de prijs voor het beste scenario won in Cannes is gewaagd, maar zeker niet gek. Het is een eersteklas body horror die authenticiteit een nieuwe betekenis geeft.

Sjoerd Crins

Waardering: 4.5

Bioscooprelease: 19 september 2024