The New World (2006)
Regie: Terrence Malick | 135 minuten | actie, drama, oorlog, avontuur, romantiek | Acteurs: Colin Farrell, Christopher Plummer, Q’orianka Kilcher, Christian Bale, August Schellenberg, Wes Studi, David Thewlis, Yorick van Wageningen, Raoul Trujillo, Michael Greyeyes, Kalani Queypo, Ben Mendelsohn, Noah Taylor, Ben Chaplin, John Savage, Irene Bedard, Eddie Marsan, Myrton Running Wolf
‘The New World’ is ontegenzeggelijk een Terrence Malick-film. Visueel en inhoudelijk zijn de bekende elementen weer duidelijk vertegenwoordigd. Je kunt bijna spreken van een soort “Malick Greatest Hits”: Er is de paradijselijk aandoende centrale romance die we in ‘Badlands’ terugzagen; vervolgens is er, net als in ‘Days of Heaven’ een soort driehoeksverhouding waarbij ongebreidelde passie en romantiek plaatsmaken voor zekerheid en duurzaamheid; en zoals in ‘The Thin Red Line’ vinden we in ‘The New World’ een politiek-historische oorlogscontext terug. Qua vorm hebben deze twee films ook nog eens de bespiegelende voice-over gemeen, die het geheel van een filosofisch tintje voorziet. En zoals in alle films van Malick neemt de natuur een prominente plek in, die weer eens voortreffelijk, en majestueus in beeld wordt gebracht.
‘The New World’ is eerder een boeiende verkenning van bepaalde emoties en thema’s dan een verhalend gezien intrigerend relaas over de stichting van de Nieuwe Wereld, aan de andere kant van de Oceaan. De eerste helft van de film is weliswaar in beide opzichten bevredigend, maar wanneer de confrontaties tussen de Indianen en Engelsen eenmaal tot een einde zijn gekomen en de romance tussen Pocahontas en John Smith zijn meest intense tijd heeft gehad, is er op concreet inhoudelijk niveau weinig meer aanwezig om de aandacht van de kijker op te eisen. Vanaf dat punt moet je als toeschouwer een meer dan oppervlakkige interesse hebben in de gevoelens en houding van Pocahontas. Je moet bereid zijn symbolische verbanden te kunnen leggen (waarbij personen bijvoorbeeld model kunnen staan voor volkeren, landen, of houdingen), of op z’n minst willen participeren in de zoektocht van deze betoverende, tussen twee culturen zwevende jongedame. Dan nog is er een wegvallen van directe en dramatische spanning waarneembaar, maar de film blijft in ieder geval wel de gehele speelduur interessant.
De zoektocht waar het hier om gaat is er één naar oorsprong en gronding. Waar kom ik vandaan en waar hoor ik thuis of kan ik me thuis voelen? Dit zijn de vragen waar Pocahontas, die overigens nooit als zodanig in de film geïdentificeerd wordt (in de film krijgt ze de Westerse naam “Rebecca” toebedeeld), zich de gehele film mee bezig houdt, en het is het antwoord op deze vragen dat de film zijn meest bevredigende gevoel van “afsluiting” bezorgt; en niet de afloop van de conflicten tussen de Indianen en de Britten, of het (mogelijke) tot bloei komen van de legendarische romance tussen kapitein Smith en Pocahontas. Het gevoel van verwondering of ontdekking staat hier centraal. Ontdekking van nieuw land, van nieuwe volkeren, nieuwe individuen, nieuwe gevoelens. De ontdekking van de ander en, hierdoor, de ontdekking van jezelf.
Wanneer je je als kijker hierop concentreert is de film een triomf. Het begint met de ontdekking van het land. Mooi gereconstrueerde zeventiende eeuwse schepen die de kust van Amerika naderen. Geen woorden, slechts aantrekkelijke beelden van het water de kustlijn, en de gezichten die dit alles observeren, waaronder een gevangen genomen John Smith in het ruim van één van de schepen. Deze beelden worden begeleid door een bijzonder geslaagde score van componist James Horner, die tegelijk subtiel en episch is. Het zijn nu niet eens banale loopjes of motieven die om de haverklap terugkomen en de kijker, of liever luisteraar, al gauw weten te vervelen of irriteren. De muziek durft “onmelodieus” te zijn en weet met zijn langgerekte tonen een mooie meditatieve sfeer te creëren. Deze tonen zwellen langzaam aan tot iets groots en bombastisch, maar zonder de muziektrack te domineren. En ook al ga je dit motief op een gegeven moment wel verwachten, het wordt eigenlijk zelden storend. Horners beste soundtrack in jaren.
De ontdekking van het nieuwe land in Amerika wordt aan ons getoond middels een dikwijls met de personages meebewegende camera, die zich vaak, net als in ‘The Thin Red Line’, in schouderhoog gras bevindt en zo voor een intieme en intense beleving zorgt bij de toeschouwer. Verder komen er prachtige bossen in beeld, niet zelden vanuit laag camerastandpunt vastgelegd om nog grootser over te komen. Amerika is echter niet het enige land dat ontdekt wordt. Pocahontas wordt in de laatste akte van de film namelijk mee naar Londen meegenomen, waar ze als een prinses wordt beschouwd, en haar kennismaking met de mensen en bebouwde omgeving aldaar heeft een al even verwonderend aura om zich heen. Malick film alles zodanig dat het ook voor de toeschouwer lijkt alsof hij alles voor het eerst ziet.
Maar de meest aandoenlijke en emotioneel geladen ontdekkingsmomenten zijn toch die tussen John Smith en Pocahontas zelf. Smith beschrijft zijn tijd met haar als een droom, en de sfeer die gecreëerd wordt is inderdaad magisch en droomachtig, en wordt mooi gespeeld door Colin Farrell en de ontwapenende Q’orianka Kilcher. Prachtig zijn de momenten waarop Pocahontas Engels wil leren en aan Smith vraagt wat de woorden zijn voor bijvoorbeeld wind en water. Iedere keer dat Smith haar antwoord geeft, herhaalt zij het woord, waarna ze het met haar handen of lichaam uitbeeld en zodoende een soort persoonlijke dans voor Smith uitvoert. Hij is duidelijk onder de indruk van haar verschijning en wanneer ze wil weten wat de Engelse woorden voor “ogen” en “lippen” zijn, hierbij die van haarzelf aanrakend, voelt Smith zich onherroepelijk tot haar aangetrokken, wat duidelijk wordt door de bedachtzame wijze waarop hij iedere keer om zich heenkijkt voor hij antwoord geeft of haar aankijkt. Hij weet dat hij zich op glad ijs bevindt.
Met zoveel goeds dat er te zeggen is over de film zou je zeggen dat het hier om een praktisch vlekkeloze film gaat. En toch lijkt er iets te ontbreken. Misschien is er toch meer betrokkenheid met het verhaal of de personages zélf nodig om de aandacht in de tweede helft van de film sterker vast te kunnen houden. Dit hoeft geen makkelijk te duiden betrokkenheid te zijn. Zoals het nu is, krijgen we als kijker af en toe, via voice-over, informatie over Pocahontas’ gedachtegangen, waarin ze zich afvraagt wie ze is en wat haar plaats is in de wereld. Het betreft hier een “spirituele” geest, en niet een simpele, of primitieve geest, mooi tot uiting komend in een scène met luitenant Rolfe (Christian Bale). Wanneer Pocahontas vraagt aan hem vraagt wat een “uur” is, wil Rolfe haar de letterlijke betekenis (zestig minuten) duidelijk maken, maar haar volgende vraag, “Waarom heeft de aarde kleuren?” maakt duidelijk dat ze het heeft over de betekenis van dit soort “concepten” in filosofische zin. Het zou mooi zijn geweest om nog meer om in haar psyche te duiken, gecomplementeerd door nog meer poëtische beelden van de natuur. De film is nu al vrij traag en non-verbaal, maar zou wel eens nog effectiever kunnen worden door een maximalisatie van deze aspecten. Hierdoor zou de reflecterende voice-over wel eens nog beter op zijn plaats kunnen vallen, die nu soms wat gehaast overkomt, alsof hij eigenlijk thuishoort in een andere film, waarin meer tijd is voor deze gedachtes. Ook had de kennismaking met de Indianen wat later kunnen komen en wat meer tijd kunnen omvatten, net als de romantische momenten van samenzijn tussen Smith en Pocahontas. Misschien dat de twintig minuten langere versie, of zelfs de versie van drie uur, die op dvd zal uitkomen, wat dat betreft uitkomst kan bieden.
De ruim twee uur durende versie die nu in de bioscopen draait, zal niet een aanrader voor iedereen zijn. Het is een prachtige, epische verfilming, maar de film heeft waarschijnlijk te weinig actie of veldslagen voor de liefhebber van dit genre, en heeft een te volwassen benadering ten opzichte van de centrale romantiek om hordes mensen naar de bioscoop te lokken. De film is traag, enigszins afstandelijk door de terugkerende levensbeschouwende voice-overs, en concentreert zich vooral op de natuur en de beleving van Pocahontas. Liefhebbers van Malicks werk moeten de film echter zeker niet aan zich voorbij laten gaan. ‘The Thin Red Line’ werkte qua direct vertelde verhaal, thema’s en filosofieën wat sterker in op het gestel van de toeschouwer, maar ‘The New World’ heeft desalniettemin voldoende interessants te zeggen voor hen die willen luisteren. En kijken. Daarbij lijkt dit typisch zo’n film te zijn die steeds rijker wordt in esthetiek en betekenis, naarmate je hem vaker gaat bekijken. Ga deze film dus vooral zien, en geef je zintuigen, en hersenen, goed de kost.
Bart Rietvink
Waardering: 3.5
Bioscooprelease: 23 maart 2006