Unknown Pleasures – Ren xiao yao (2002)
Regie: Jia Zhang Ke | 107 minuten | drama, romantiek | Acteurs: Wei Wei Zhao, Qiong Wu, Qing Feng Zhou, Hong Wei Wang, Ru Bai, Xi An Liu, Shou Lin Xu, Ren Ai Jun, Dao Xiao, Zi Ying, Limin Wang, Tao Zhao
Hoewel geenszins vergelijkbaar met standaard Hollywoodwerk, is ‘Unknown Pleasures’ een voor Zhangke’s doen betrekkelijk rechtlijnige, gefocuste vertelling met veel vaart. Nog steeds komen er lange takes in de film voor, met bijvoorbeeld lange tijd alleen maar een op zijn brommer rijdend personage in beeld, maar de shotopvolging is vaak logisch en dient praktisch iedere scène er direct toe om de plot voort te drijven. Ook is het verhaal overzichtelijk en voor iedereen toegankelijk. Er komt een centraal liefdesverhaal in voor, en een duidelijk aan te wijzen bad guy die bestreden dient te worden. Dat de toon niet altijd rooskleurig is, en er een interessante maatschappelijke context waarneembaar is, is gezien Zhangke’s persoonlijke voorkeuren te verwachten, en zorgt ervoor dat de film geen eenvoudig genrewerkje is geworden, maar inhoudelijk gezien ook nog de moeite waard is.
De lijn van Zhangke’s film ‘Platform’, waarin podiumkunsten steeds meer tot de popcultuur gingen behoren – waar ze voorheen met name als propaganda werden ingezet -, wordt in deze film doorgezet. Danseres Qiao Qiao (Tao Zhao) treedt in de film louter op uit commercieel oogpunt. Ze danst namelijk om de producten aan te prijzen van “Wijnen en Likeuren uit Mongolië”. Xiao Ji (Qiong Wu) ontmoet haar in deze hoedanigheid en valt meteen als een blok voor haar. Ondanks zijn soms stoere houding is hij echter best verlegen, en dus doet zijn maat Bin Bin (Wei Wei Zhao) een goed woordje voor hem bij de al ervaren – en beschadigde – Qiao Qiao. Hij krijgt haar zover dat ze hem Xiao Ji in haar trailer laat brengen. Ze vraagt de jongen wat hij met haar wil doen, waarop hij even geen woord weet uit te brengen. Wanneer ze zegt dat ze een abortus heeft gehad en vraagt of hij haar nu nog wil hebben, antwoordt hij bevestigend, en voegt hieraan, stoer en schattig, toe: “Ik laat je smelten als verse noedels”. Ze is hierdoor wel geamuseerd en geeft hem onverwachts een zoen, wat Xiao Ji voorgoed in een verliefde trance brengt. Op de terugweg, achterop de brommer bij Bin Bin, droomt hij hier nog van terwijl hij zijn maat om zijn middel vasthoudt.
Het zijn dit soort gevoelige momenten die de film een aantrekkelijke charme bezorgen. Ook in het leven van Bin Bin is de liefde belangrijk. Zijn wat stille, onzekere vriendin staat op het punt examen te doen, en stelt voor om elkaar in die tijd even niet te zien. Maar normaal gesproken zitten ze samen op de bank televisie te kijken. Schattig is de scène waarin ze elkaars hand vastpakken en spontaan mee beginnen te zingen met het lied op tv, als vanzelfsprekend, zonder een duidelijke dramatische overgang of emoties op de gezichten.
Ook in dit geval speelt dit alles weer af tegen een echte, historische en woelige sociale achtergrond. Huizen worden gesloopt, wegen worden gebouwd, er vinden bomaanslagen plaats, en op televisie is te zien hoe leden van de quasi-religieuze Falungong beweging zichzelf in brand steken – een beweging waar de moeder van Bin Bin lid van is.
De jongeren zitten ondertussen gevangen in een wereld van doelloosheid, niet wetende wat ze kunnen of willen doen met hun toekomst. Het gevoel gevangen te zijn in een situatie lijkt in enkele scènes expliciet gesymboliseerd te worden. In één zo’n scène probeert Qiao Qiao keer op keer haar trailer te verlaten zonder haar danskleding – en dus te stoppen met het werk – maar wordt steeds opnieuw in haar stoel geduwd door haar “vriend” die de deuropening verspert. Het is een fascinerende scène met een steeds weer uit haar stoel oprijzende Qiao Qiao, en een uitdrukkingsloze vriend die haar op dezelfde manier tegenhoudt. Het is net of je naar een voortdurende herhaling zit te kijken. Het filmische equivalent van een plaat die blijft steken. Later gebeurt iets soortgelijks met Xiao Ji, wiens brommer keer op keer afslaat wanneer hij een zandheuvel op probeert te rijden.
In deze onbestemde situatie blijven de personages ook tot het eind zitten, onzeker van hun toekomst of een goed vooruitzicht. Er is gelukkig nog wel enige humor toegevoegd aan de film. Wanneer de twee vrienden een bank willen overvallen, maken ze een nepbom die weinig overtuigend is. In ieder geval weet geen van beide jongens het goed te brengen. Wanneer Xiao Wu het ding om zijn nek heeft, en aan Bin Bin vraagt of het er echt uitziet, antwoordt deze: “De bom wel, jij niet”. En wanneer Bin Bin een handeltje in illegale video cd’s is begonnen, maakt Zhangke een grappige referentie naar zijn voorgaande werk wanneer een vriend vraagt of hij geen kunstfilms heeft als ‘Xiao Wu’ of ‘Platform’. Helaas niet. Dan pakt hij ‘Pulp Fiction’ maar.
Bart Rietvink
Waardering: 3.5
Bioscooprelease: 13 november 2003