11 Friese fonteinen (2018)

Regie: Roel van Dalen | 75 minuten | documentaire

In de elf Friese steden worden in het kader van Leeuwarden Culturele Hoofdstad 2018, evenzoveel fonteinen gebouwd door internationale ’topkunstenaars’ – een cadeautje van de EU. De film ’11 Friese fonteinen’ laat zien hoe curator Anna Tilroe de bevolking ‘enthousiast’ probeert te maken voor de ‘spraakmakende’ waterkunstwerken, waarvoor nog plaats moet worden gevonden. Autonome kunst en de smaak van het publiek blijken ‘niet vanzelfsprekend samen te gaan’.

Lukt het Tilroe om draagvlak onder de bevolking te creëren, of strandt het ‘ambitieuze’ project op de nuchterheid van de Friezen, die hun geliefde marktplein zien verdwijnen? Cabaretier Jan Jaap van de Wal trekt het land in en geeft als ‘rasechte’ Fries commentaar op het proces, dat wel wat humor kan gebruiken. “Inspraak is het slechtste idee ooit”, zegt Van de Wal. “Bij de meeste fonteinen is mijn eerste associatie: ‘daar moet een piemel in’.”

Wij hebben de synopsis van deze documentaire min of meer overgeschreven, want hij dekt de lading meer dan aardig. ’11 Friese fonteinen’ gaat over top-down kunstbeleving vanuit internationaal perspectief en hoe die wordt geïntegreerd met het typisch Hollandse begrip ‘draagvlak’. De Friezen hebben er al moeite mee, laat staan een internationaal kunstenaarsgezelschap dat voor het eerst in Friesland is en met bewonersparticipatie wordt geconfronteerd. Zou het botsen?

Sfeer en tempo van ’11 Friese fonteinen’ doen denken aan ‘Pretpark Nederland’ van Michiel van Erp. Die bediende zich van hetzelfde show don’t tell-principe als de makers van deze docu. Lievige Friese bestuurders, onbegrijpende buitenlandse ‘artiesten waarvan we er hier toch ook al genoeg hebben’, toch maar meedoen ‘omdat Hindeloopen niet mag ontbreken tussen de andere steden’, 11Fountains is een project dat bij voorbaat al zonder remmen op de kloof tussen volk en elite af rijdt.

Een vleermuisfontein in het christelijke Bolsward, wie bedenkt zoiets? Wie slikt en wie stikt? En wie wordt er gelukkig van als het ding er eenmaal staat? Omdat het leven vreemder is dan fictie, en slechte besluiten naarmate ze worden uitgevoerd alleen maar verergeren, kun je er op de automatische piloot een documentaire over maken. ‘Dat ding had beter in de Efteling kunnen staan’. Wel denk je uiteindelijk: wat zijn die Friezen lieve mensen, wat zijn die kunstenaars naïef en wat kunnen bestuurders er weinig aan veranderen.

Jan-Kees Verschuure

Waardering: 3.5

Bioscooprelease: 24 mei 2018