Araf (2012)

Regie: Yesim Ustaoglu | 124 minuten | drama | Acteurs: Neslihan Atagül, Baris Hacihan, Özcan Deniz, Nihal Yalcin, Yasemin Çonka


‘Araf’ speelt zich af in een deprimerende industriestad ergens tussen Ankara en Istanbul. In een restaurant langs de snelweg, dat voornamelijk bezocht wordt door vrachtwagenchauffeurs, werkt het achttienjarige meisje Zehra. Haar ongeveer even oude collega Olgun heeft gevoelens voor haar, maar zij houdt hem op afstand. Zehra woont nog thuis en het inkomen dat zij in onmenselijk lange diensten van een etmaal vergaart, gaat in de huishoudpot. Het meisje droomt van een toekomst elders, maar de meeste dagen verlopen monotoon. Met haar vriendin/collega, de oudere en meer ervaren Derya, zoekt ze – tevergeefs – online naar een andere baan. Ook het aanbod van mannen wordt via internet verbreed als Derya haar overhaalt een profiel op een datingsite aan te maken. 

Op een bruiloft van een kennis van Derya ontmoet ze de oudere Mahur. Deze stoïcijnse vrachtwagenchauffeur kent ze al van haar werk, maar tijdens een dansscène die qua onderliggende sensualiteit niet onderdoet voor die van Pierce Brosnan en Rene Russo in ‘The Thomas Crown Affair’ lijkt ze haar hart pas echt aan hem te verliezen. Er volgt een nacht waarin de  spanning tussen de twee groeit, maar pas later komt deze, in een nauwelijks verlichte en van dialoog verspeende scène, tot volle wasdom. Ondanks dat de twee amper met elkaar praten – Mahur zwijgt zelfs in alle scènes – is zijn aantrekkingskracht op de naïeve Zehra onmiskenbaar en evident. Ze ziet in hem een ontsnappingsmogelijkheid. Je verwacht bijna de tonen van ‘Fast Car’ te horen, maar de alcoholverslaafde vader uit de tekst van Tracy Chapmans jaren tachtig hit behoort niet Zehra toe, maar Olgun.

Olguns personage is minstens zo interessant als Zehra, maar Yesim Ustaoglu focust zich vooral op haar. Terwijl Zehra redelijk passief blijft hopen op een positieve kentering in haar leven, is Olgun doortastender. Samen met zijn beste vriend doet hij een poging om met een geliefd tv-programma mee te kunnen doen, in gedachten heeft hij het prijzengeld al besteed. Zijn vader komt in die toekomstdromen niet voor. Olgun zit net als Zehra tussen kind zijn en volwassenheid in. Als hij met zijn vriend op het verlaten rangeerterrein een locomotief kaapt, is hij zo kinderlijk als maar kan, maar wanneer hij naar Zehra kijkt, gaat er in die blik ontegenzeggelijk een vastberadenheid schuil.

‘Araf’ betekent ‘ergens tussenin’ en laat dat nu voor deze film van Turkse filmmaakster Yesim Ustaoglu, haar vijfde inmiddels, een perfecte benaming zijn. Het is niet alleen van toepassing op de geografische positie van de jongvolwassenen, ook de demografische: ze hebben de leeftijd dat ze heen en weer geslingerd worden tussen tiener zijn en zich volwassen voelen en gedragen.
Onbedoeld bevat de film zelf ook die kwaliteiten. ‘Araf’ is geen meesterwerk, daarvoor is het verhaal van een jeugdige protagonist die uit een vervelende provincieplaats wil ontsnappen aan de oudere, onbegripvolle generatie en een geestdodende baan al te vaak verteld.

Het verhaal kan echter niet verbloemen dat Ustaoglu het filmmakersvak tot in de puntjes beheerst: ze leidt nieuwkomer Baris Hacihan als Olgun en de al meer ervaren Neslihan Atagül als Zehra tot grote prestaties. Atagüls vertolking van een jonge Turkse vrouw die te bang is om haar conservatieve ouders in vertrouwen te nemen, zelfs op een levensbepalend moment (een scène die door sommige kijkers als schokkend ervaren kan worden), is klasse. Ook de beelden waarmee Ustaoglu haar verhaal vertelt, in extreme close-ups en adembenemende vergezichten, zijn wonderschoon. Hoe weids de landschappen – winter in Turkije – ook mogen zijn, ze onderstrepen het benauwende gevoel van de jongvolwassenen. Op haar gebruikelijke ‘show don’t tell’ manier legt één van de belangrijkste vrouwelijke regisseurs van Turkije bloot hoe moeilijk de situatie van de (vrouwelijke) jeugd in haar land nog altijd is. Maar de hoop blijft…

Monica Meijer

Waardering: 3.5

Bioscooprelease: 23 oktober 2014
DVD- en blu-ray-release: 12 februari 2015