Chavela (2017)

Regie: Catherine Gund, Daresha Kyi | 93 minuten | documentaire, biografie | Met: Chavela Vargas, Pedro Almodóvar, Elena Benarroch, Miguel Bosé, Liliana Felipe, Laura García Lorca, Mariana Gyalui, Jose Alfredo Jimenez Jr., Patria Jiménez Flores, Eugenia León, Tania Libertad, Martirio, Diana Ortega, Tlany Ortega, Alicia Elena Pérez Duarte, Jesusa Rodríguez, Marcela Rodríguez, Betty-Carol Sellen

De innemende documentaire ‘Chavela’ vertelt het verhaal van zangeres Chavela Vargas die, eerst in Mexico en uiteindelijk wereldwijd, faam verwierf met interpretaties van traditionele Mexicaanse rancheras. De muziek, door het rauwe stemgeluid van Chavela extra krachtig vertolkt, gaat over tragische liefdes, verlangens, dronkenschap en eenzaamheid. Diezelfde thematiek tekende haar eigen leven.

“Het is belangrijk waar we naartoe gaan en niet waar we vandaan komen”, zegt de van oorsprong Costa-Ricaanse, maar in Mexico beroemd geworden zangeres Chavela Vargas (1919-2012) enigszins knorrig tegen haar interviewers. Toch vertelt ze even later over het begin van haar carrière – ze begon al in de late jaren dertig in Mexico op te treden – over haar jeugd en haar omzwervingen, zo bepalend voor haar latere succes. Ze doelt met die eerdere uitspraak dan ook niet op het wegstoppen van het verleden, maar maakt duidelijk: Chavela bepaalt zelf wat ze deelt en wenst niet ter verantwoording te worden geroepen over dat verleden.

De beelden waaruit deze uitspraken afkomstig zijn, komen van een interview dat een van de twee regisseurs, Catherine Gund, in 1991 met Vargas hield. Dat interview vormt de rode draad van de film, die verder is aangevuld met archiefbeeld, prachtige foto’s uit vervlogen decennia en interviews met verschillende personen die een bijzondere rol speelden in het leven van Vargas. Ten tijde van het interview uit ‘91 was Chavela bezig met een grootse comeback op het podium na een radiostilte van twaalf jaar, veroorzaakt door haar zware alcoholverslaving. Ze is op die beelden nog altijd de diva die ze was, al is haar volle bos zwart haar grotendeels grijs en is ze een stuk magerder. Haar eigengereidheid is in die twaalf jaar niet verloren gegaan.

De ranchera-legende werd geboren in Costa Rica maar merkte al snel dat een traditioneel leven voor haar niet was weggelegd: met niet meer dan haar stem en haar drang naar vrijheid trok zij als tiener naar Mexico. Dat land kende ze van de film: dáár was een groots en meeslepend leven mogelijk. En aldus geschiedde. In de traditionele jaren veertig en vijftig veroorzaakte Chavela een kleine revolutie op het podium: gekleed in broek en daarover een grote poncho, het zwarte haar strak achterover gebonden in een staart, onopgemaakt en tequila drinkend vormde ze een groot contrast met de conventionele ranchera-zangeressen, die kleurrijke jurken, zware make-up en opvallende sieraden juist tot hun handelsmerk rekenden. Maar in het nachtclubcircuit van Mexico-Stad werd de tegendraadse Chavela een grote hit. 

Uiteindelijk eiste de alcohol in combinatie met haar niet altijd gemakkelijke karakter zijn tol en belandde Vargas berooid en verlaten in een dorpje vlakbij Mexico-Stad. Na jaren van alcoholgebruik en een conflictueuze maar ook liefdevolle relatie met een Mexicaanse advocate, zegde de zangeres de alcohol vaarwel en keerde ze terug naar de schijnwerpers. Haar comeback kreeg een enorme boost door de Spaanse filmregisseur Pedro Almodóvar, die Chavela omarmde als zijn muze. De film laat zien hoe tussen hen een hechte vriendschap ontstond en haar muziek in de jaren erna in veel van zijn films te horen was.

Zoals het een legende betaamt, deden al gedurende haar leven vele verhalen over Chavela de ronde. Ook liet zij een spoor achter van flamboyante en nog altijd trouwe personages die in haar leven van betekenis waren en die in ‘Chavela’ herinneringen ophalen aan de legendarische zangeres. De sappige anekdotes vliegen de kijker om de oren. Of Vargas werkelijk slaapkamers van vrouwen binnensloop om hen te ontvoeren; we weten het niet. Of ze na de bruiloft van Elisabeth Taylor in het Mexicaanse Acapulco echt de nacht doorbracht met actrice Ava Gardner, het blijft gissen. Ook de verhalen over de periode die de zangeres doorbracht in het huis van Frida Kahlo en Diego Rivera in Coyoacán en legendarische drankgelagen die vrijdags begonnen en maandagmiddag pas weer afliepen zijn legio. Wat wel blijkt is de almaar terugkerende eenzaamheid die in Vargas’ leven een grote en pijnlijke rol speelde. Liefdesaffaires met verschillende vrouwen – hoewel Vargas pas op 81-jarige leeftijd echt uit de kast kwam, was haar homoseksualiteit al jaren een gegeven; ze sprak er alleen nooit in die termen over – eindigden in hartzeer en zoals ze als jong meisje al leerde, stond Chavela er uiteindelijk alleen voor. En juist die getekendheid klinkt in alles wat ze zingt door, en laat haar publiek overal ter wereld met tranen in de ogen achter. 

Regisseurs Catherine Gund en Daresha Kyi leveren met ‘Chavela’ een liefdevol portret af van een legendarische artiest, die voor zo veel mensen een bijzondere betekenis had. ‘Chavela’ draaide in Nederland op het IDFA en tijdens de Roze Filmdagen en was te zien op het Amsterdam Spanish Film Festival.

Ruby Sanders

Waardering: 4

Bioscooprelease: 23 augustus 2018
DVD-release: 18 december 2018