Geschenk uit de bodem (2017)

Regie: Paul Cohen, Martijn van Haalen | 88 minuten | documentaire

Al jarenlang houdt het de gemoederen bezig: de Groningse gaswinning. In 1959 ontdekte de Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM) in Slochteren er zijn eerste gasveld. Het bracht Nederland welvaart (het gasfornuis!), maar uiteindelijk ook een hoop persoonlijk leed. Geheel Nederland lijkt er een mening over te hebben, al wordt die vaak geregeerd door de waan van de dag. Reden genoeg voor een documentaire die alle opinies rondom de problematische gaswinning naast elkaar legt, zonder te vervallen in schuld/slachtoffer-tegenstellingen.

Wat die opinies, en in het verlengde daarvan de film zelf, goed laten zien is hoe kleinburgerlijk Nederland het dilemma behandelt. Centraal door het vrij cynisch getitelde ‘Geschenk uit de bodem’ staat een wijk in het Groningse Loppersum die door de gasboringen en fouten in bouwconstructie op de nominatie staat gesloopt te worden. Dat gaat gepaard met een hoop knulligheid. Wanneer een testpanel een kastje om bevingen te meten krijgt uitgelegd, gebeurt dat door het panel, veelal ouden van dagen, in de zaal op en neer te laten springen. De gehele wijk wordt volgehangen met zwaluwkastjes, opdat deze vogels een veilige plek voor zichzelf kunnen creëren. Niemand heeft er echter ooit een zwaluw rond zien vliegen. De manier waarop betrokken bouwvakkers leren over bijkomstige emoties is ronduit kinderachtig. Een deugdelijke overeenstemming is ver weg. De gaswinning gaat onophoudelijk door. Burgers blijven met lege handen staan.

Maar, zo laat ‘Geschenk uit de bodem’ ietwat omslachtig weten met het gebruik van enkele passages uit een Romeinse geschiedschrijving uit 77 na Chr.: Groningers zijn nuchtere, hardwerkende overlevers. Die zullen blijven strijden tegen het onrecht dat ze aangedaan is. Maar ook de weinig transparante beleidsbepalers, energiebedrijven en de Nederlandse Staat zullen, met Eurotekens in de ogen, niet wijken. Wat resteert is een spagaat waar tot op heden geen uitweg voor gevonden is. Enerzijds valt er wat te zeggen voor de gaswinning. Het is een goedkope energiebron, schoner dan kool en het levert nog geld op ook. Bovendien hoeft het gas niet uit het buitenland te worden gehaald, gekocht van mogendheden die ons op het geopolitieke wereldtoneel niet altijd even goed gezind zijn.

Aan de andere kant blijft de onvrede bij de burger stijf overeind. Dat is niet vreemd, gezien de door boringen veroorzaakte scheuren in huizen, de waardedalingen van diezelfde huizen en de niet te onderschatten mentale problemen waarmee het hele gebeuren gepaard gaat. De crux van ‘Geschenk uit de bodem’ schuilt in de manier waarop de twee met elkaar omgaan. Zolang alle betrokkenen elkaar niet serieus kunnen nemen, zullen er enkel verliezers zijn. En zullen er geen oplossingen voor dit langdurige, maar in de rest van Nederland ook wat onderbelichte, conflict worden gevonden.

Wouter Los

Waardering: 4