Happy (2011)
Regie: Roko Belic | 78 minuten | documentaire, drama, familie | Met: Anne Bechsgaard, Gregory Berns, Roy Blanchard, Mihaly Csikszentmihalyi, The Dalai Lama, Richard Davidson, Ed Diener, Ronaldo Fadul, Daniel Gilbert, Tim Kasser, Sonja Lyubomirsky, Nic Marks, P. Read Montague, Melissa Moody, Chikanobu Okamura, Michael Pritchard, Matthieu Ricard, Marci Shimoff, James Treadwell, Hiroko Uchino, Andy Wimmer
Je kunt het zoeken in seks, drugs en rijkdom, of in hobby’s, werk en relaties, maar eigenlijk zoeken we allemaal maar naar één ding: geluk. Wat is geluk precies? En wat is er voor nodig om gelukkig te zijn? De makers van de documentaire ‘Happy’ gaan op zoek naar het antwoord en reizen daarvoor de hele wereld af.
Vroeger werd onderzoek naar geluk afgedaan als zweverig, maar tegenwoordig is het supertrendy. Niet voor niets is Positieve Psychologie momenteel het meest populaire vak op Harvard. ‘Happy’ heeft het tij dus mee. Volgens de wetenschappers in de documentaire is het geluksniveau van de mens voor vijftig procent genetisch bepaald. Slechts tien procent hangt af van externe omstandigheden als rijkdom, gezondheid en sociale status. Opvallend en bemoedigend, want het betekent dat ook arme en zieke mensen gelukkig kunnen zijn. Aan het begin van ‘Happy’ maken we kennis met een riksjachauffeur uit een sloppenwijk van Calcutta. Hij omschrijft zichzelf als een tevreden mens. Het krotje waar hij woont heeft geen zijkant, maar dat zorgt voor een aangenaam briesje. En als hij na een lange werkdag begroet wordt door zijn kinderen, is hij de hemel te rijk.
Er is meer goed nieuws. Volgens ‘Happy’ kun je veertig procent van je geluksniveau zelf beïnvloeden. Bijvoorbeeld door te sporten, samen te zijn met vrienden, iets nuttigs te doen voor je medemens of op te gaan in een activiteit waar je voldoening uit haalt, zoals muziek maken, skateboarden of tuinieren. Al deze dingen bevorderen de aanmaak van dopamine, het hormoon waar je blij van wordt. Maar wat nou als alles tegenzit? Ook dat hoeft je geluk uiteindelijk niet in de weg te staan. Ieder mens kent periodes van tegenspoed, maar gelukkige mensen zetten zich daar sneller overheen. De makers van ‘Happy’ laten een vrouw aan het woord die haar schoonheid verloor toen ze overreden werd door een truck. Haar gezicht was verbrijzeld, haar man ging bij haar weg en er volgden talloze operaties om de schade enigszins te herstellen. Toch omschrijft de blijvend verminkte vrouw zichzelf nu als een gelukkiger mens dan vóór het ongeluk. Dat ging niet zonder slag of stoot, maar het kán.
Echt nieuwe inzichten biedt ‘Happy’ niet. Als je af en toe een lifestyle-tijdschrift openslaat, zal je de ideeën die de docu uitdraagt wel kennen. Geld maakt niet gelukkig, geluk wordt groter als je het deelt; je kunt het allemaal netjes afvinken. En uiteraard passeert Bhutan de revue, het land dat investeert in het vergroten van het Bruto Nationaal Geluk. Toch is ‘Happy’ een documentaire om blij van te worden. Er komen mensen aan het woord die het – naar onze maatstaven – slecht getroffen hebben, maar die toch gelukkig zijn. En mensen die inspirerende keuzes hebben gemaakt. Zo is er een ex-bankier die nu vrijwilliger is in een Indiaas sterfhuis. Hij ziet zijn leven als een lening die hij met rente wil terugbetalen. De vele voorbeelden helpen je niet alleen om je eigen problemen te relativeren, maar laten je ook zien op hoeveel manieren je je geluk kunt vergroten. Niet alle voorbeelden zijn overigens even sterk. Sommige zijn vergezocht en een fragment over pesten op school lijkt in de verkeerde documentaire te zijn beland.
Geluk zit vaak in kleine dingen. Dat weten we allemaal, maar in onze jachtige, prestatiegerichte maatschappij vergeten we het vaak. ‘Happy’ frist je geheugen op en geeft je allerlei handvaten om een blijer mens te worden. Dat hoeven geen radicale veranderingen te zijn; vaak zijn kleine aanpassingen al genoeg. Het is ook leuk dat de documentaire lekker losjes in elkaar is gezet – een scène waarin een wetenschapper in lachen uitbarst heeft de eindmontage gewoon gehaald. Vrolijk en inspirerend.
Paula Koopmans
‘Happy’ verschijnt dinsdag 8 oktober 2013 op DVD.