Harmony Lessons – Uroki garmonii (2013)
Regie: Emir Baigazin | 120 minuten | drama | Acteurs: Timur Aidarbekov, Aslan Anarbayev, Mukhtar Andassov, Anelya Adilbekova, Omar Adilov, Adlet Anarbekov, Daulet Anarbekov, Nursultan Nurbergenov, Nurdaulet Orazymbetov, Erasyl Nurzhakyp, Assan Kirkabakov, Ramazan Sultanbek, Beibitzhan Muslimov, Bagila Kobenova
Nooit eerder werd een Kazachstaanse film opgenomen in de officiële competitie van de Berlinale, een van de grootste en belangrijkste filmfestivals Europa, maar de pas 28-jarige regisseur van ‘Harmony Lessons’ kreeg het in 2013 met zijn speelfilmdebuut voor elkaar. Emir Baigazin maakte een Kazachstaans-Duitse coproductie nadat hij in 2008 in Berlijn al deel uitmaakte van de ‘Talent Campus’. Met ‘Harmony Lessons’ schotelt Baigazin de kijker geen gemakkelijke film voor, maar een rauw portret van een verlaten dorpje in de steppen van Kazachstan, waar de moderne wereld nog geen voet aan de grond heeft gekregen; het recht van de sterkste geldt en de 13-jarige Aslan op harde wijze leert volwassen te worden. De prachtige cameravoering werd terecht bekroond met een Zilveren Beer in Berlijn. Stille, poëtische beelden tonen het veranderende landschap in verschillende seizoenen: van krakende sneeuwvlaktes, ijsvissen en schaatsen in de koude winter tot zonovergoten meren en weidse grasvelden in de zomer. De inpandige shots van de film tonen de kille interieurs van een school die meer weg heeft van een strafkamp en een schaars ingericht woonhuis waarin de jonge hoofdpersoon afwisselend zijn tijd doorbrengt.
Aslan – knap gespeeld door de jonge Timur Aidarbekov, die door de regisseur in een Kazachstaans weeshuis werd gevonden – woont samen met zijn oma in een eenvoudig huisje en is gepassioneerd door de natuur en de exacte wetenschap. Hij zou op school veel plezier beleven als die niet geregeerd werd door een stel gewelddadige pestkoppen. Een groepje tieners onder leiding van de wrede Bolat, net zo jong als Aslan, heerst met harde hand over de rest van de leerlingen door maffiose afperspraktijken en manipulatie. Aslan is om onduidelijke redenen extra mikpunt en wordt tijdens een medisch schoolonderzoek ten aanzien van de hele klas vernederd door Bolat. De uitsluiting die daarop volgt zorgt samen met Aslans eenzame thuissituatie (bij een oma uit een eerder tijdperk stort een tienerjongen zijn hart niet uit), voor een groeiende onzekerheid en Aslan leeft vooral in zijn eigen bij vlagen getroebleerde fantasiewereld. De empathieloze sfeer van de film komt al in de beginscène naar voren, waarin Aslan zonder blikken of blozen een schaap slacht waar hij zonet nog op het oog vriendschappelijk mee speelde. Eten of gegeten worden, daarom draait het in deze Darwinistische minimaatschappij, een adagium dat Aslan ook mee naar huis neemt, waar hij kakkerlakken voert aan een gevangen hagedis en zelfs een heel kleine elektrische stoel nabouwt om de diertjes in te martelen.
Het verhaal komt langzaam op gang, maar wordt ongeveer halverwege –tijdelijk – luchtiger van toon en er komen zelfs surrealistische elementen de film binnen wanneer Aslan beginnende gevoelens ontwikkelt voor een mooi en mondig meisje uit zijn klas en een voorzichtige vriendschap sluit met nieuweling Mirsayan. Die laatste komt uit ‘de stad’, heeft een mooie mobiele telefoon en verhalen over een wereld waarin iedereen blij is, er goed uit ziet en waar je mooie meisjes kunt ontmoeten zonder moeite te doen. Helaas krijgt Mirsayan het direct aan de stok met de groep pestkoppen aangezien hij zich niet zonder meer onderwerpt aan hun regime. Wanneer de groep criminelen in de dop Aslans nieuwe – en enige – vriend Mirsayan te pakken nemen, is voor hem de maat vol en besluit hij op stoïcijnse wijze wraak te nemen; een plotwending die het verhaal alleen maar meer in de ellende stort.
De cast bestaat vrijwel uitsluitend uit niet-professionele acteurs, wat samen met alle beelden op locatie de authenticiteit ten goede komt. Hierdoor weet deze film te raken en is het zeker de moeite waard om de bijna twee uur uit te zitten.
Ruby Sanders