Harold and Maude (1971)

Regie: Hal Ashby | 91 minuten | drama, komedie | Acteurs: Ruth Gordon, Bud Cort, Vivian Pickles, Cyril Cusack, Charles Tyner, Ellen Geer, Eric Christmas, G. Wood, Judy Engles, Shari Summers, Tom Skerritt, Susan Madigan, Ray K. Goman, Gordon Devol, Harvey Brumfield, Henry Dieckoff, Philip Schultz, Sonia Sorrell, Margot Jones, Barry Higgins, Hal Ashby, Jerry Randall

Onwaarschijnlijke liefdeskoppels kennen we in de cinema genoeg, maar zelden waren ze zo bizar als Harold en Maude. Hij is nog geen twintig en nu al levensmoe, zij nadert met rasse schreden de tachtig maar bruist nog als een jonge vrouw. In Hal Ashby’s ‘Harold and Maude’ (1971) ontmoeten de twee elkaar op een begrafenis. Niet omdat een wederzijdse kennis het loodje heeft gelegd, maar omdat ze allebei nou eenmaal graag begrafenissen bezoeken. Beiden zijn gefascineerd door de dood. Harold (Bud Cort), die rondrijdt in een lijkwagen, is depressief en schreeuwt om de aandacht van zijn moeder (Vivian Pickles). Hij doet dit door steeds opnieuw zijn eigen zelfmoord in scène te zetten. Maar dat heeft allang niet meer het gewenste effect. Sterker nog: zijn moeder gaat stoïcijns door met waar ze mee bezig is en probeert Harold te koppelen aan diverse jonge vrouwen. Weet zij veel dat haar zoon daar geen enkele interesse in heeft. Maude heeft zo haar eigen redenen om begrafenissen te bezoeken, namelijk om het gevoel dat ze leeft nóg intenser te maken. Harold raakt gefascineerd door deze energieke oudere dame, die zijn oma had kunnen zijn. Een wonderlijke relatie is in de maak.

‘Harold and Maude’ schopt zo ongeveer alle heilige huisjes omver die het op zijn pad vindt. Ten eerste het idee dat jongeren levenslustig zijn en bruisen van de energie, terwijl iedereen van boven de dertig verkrampt, verwelkt en verstoft. In deze film is het tegendeel waar en is het de bijna tachtigjarige die de jeugd op sleeptouw neemt op haar rebelse avonturen. Daarnaast is er de bijzondere relatie die tussen Harold en Maude opbloeit. Want waar de meeste films die een warme band tussen een oudere en een jongere presenteren zich beperken tot een platonische relatie, gaat ‘Harold and Maude’ verder. Liefde en zelfs seks komt aan bod. Harold wil zelfs met zijn nieuwe geliefde trouwen. Het is de kracht van de film dat de relatie van begin tot eind natuurlijk en geloofwaardig overkomt. Er wordt niets geforceerd. Het gaat hier om twee soulmates die elkaar gevonden hebben. De onconventionele ideeën die deze film tentoonspreidt vonden begin jaren zeventig niet direct het gewenste publiek. Pas veel later zag men in dat de excentrieke Hal Ashby een klein juweeltje had gemaakt. Een film die de kijker bovendien het inzicht geeft dat de dood het leven zin geeft.

Hoewel de dood een centrale rol speelt, is ‘Harold and Maude’ een opgewekte film. Niet in de laatste plaats door de blije soundtrack van Cat Stevens – die jammer genoeg soms wat al te nadrukkelijk aanwezig is. Maar de film is vooral memorabel door zijn eigenzinnige zwarte humor, die ongetwijfeld een inspiratiebron is geweest voor een hele rits hedendaagse filmregisseurs (onder wie Wes Anderson en Todd Solondz). In de eerste plaats zijn er natuurlijk de bizarre zelfmoordpogingen die Harold in scène zet om de aandacht van zijn moeder te trekken. Ook gaat hij heel ver om de dates die zijn moeder voor hem geregeld heeft af te schrikken. Samen met Maude bedenkt hij een geniaal en hilarisch plan om zijn oom, die wil dat hij het leger in gaat, om de tuin te leiden. Die oom is zelf overigens ook een bron van vermaak, net als Harolds moeder die geen gesprekspartner nodig heeft om een conversatie te beginnen. Maudes wonderlijke acties op de snelweg zijn al even grappig. Zo werpt ze zich op als ‘redder’ van stadse bomen door ze per aanhangwagen te verplaatsen naar een bos en speelt ze een dwaas spelletje met een nietsvermoedende politieagent. Er valt dus meer dan genoeg te lachen, al is de humor in deze film wellicht niet aan iedereen besteed. Komedie en drama zijn hier perfect met elkaar in balans.

‘Harold and Maude’ heeft ook veel te danken aan het geweldige acteerwerk van beide hoofdrolspelers. Bud Cort brak een jaar eerder door als de door vliegtuigen geobsedeerde jongen in Robert Altmans ‘Brewster McCloud’ (1970). Ruth Gordon, een veterane uit het vak, had eind jaren zeventig een indrukwekkende comeback gemaakt met haar rol in Roman Polanski’s ‘Rosemary’s Baby’ (1968), waarvoor ze een Oscar kreeg. Ondanks een leeftijdsverschil van 52 jaar zijn Cort en Gordon geweldig op elkaar ingespeeld en vormen ze een overtuigend romantisch duo. Acteerwerk, script, regie en muziek – het klopt allemaal. Als het camerawerk wat inventiever was geweest dan had ‘Harold and Maude’ het predicaat ‘meesterwerk’ – zij het een bescheiden versie – dubbel en dwars verdiend. Voor de liefhebber van klassiekers en de fans van zwarte humor is deze film eigenlijk niet te missen.

Patricia Smagge