Het verlangen van Michael Dudok de Wit (2016)
Regie: Thomas Doebele, Maarten Schmidt | 55 minuten | documentaire
Ergens in 2006 ontving de Nederlandse filmmaker Michael Dudok de Wit een mailtje uit Japan. Of zijn veelgeprezen korte animatiefilm ‘Father and Daughter’ (2000) – die Dudok de Wit onder meer een Oscar en een BAFTA opleverde – ook in het land van de rijzende zon in roulatie zou kunnen gaan, en of hij van plan was ooit een langere animatiefilm te maken. Want daar wilde de afzender graag aan meewerken. Het mailtje was ondertekend door de hoog aangeschreven Studio Ghibli. Naar verluidt was het animatiegrootmeester Hayao Miyazaki (‘Spirited Away’, 2003; ‘Ponyo on the Cliff by the Sea’, 2008) zelf die opdracht had gegeven contact te zoeken met de Nederlander. Dudok de Wit beantwoordde netjes de eerste vraag in de mail en gaf aan dat hij de tweede niet helemaal begreep, zo perplex was hij dat de Japanners uitgerekend met hém in zee wilden gaan. Studio Ghibli werkte namelijk nooit eerder samen met niet-Japanse filmmakers, en zelf maakte hij niet eerder een lange animatiefilm. Dudok de Wit is gewend alles in eigen hand te houden – letterlijk wel te verstaan, want hij tekende zijn korte films handmatig en grotendeels in zijn eentje. Nu moest hij een team van 25 à 30 man zien aan te sturen. Dit gezamenlijke project van Dudok de Wit en Studio Ghibli – ‘The Red Turtle’ (2016) – zou uniek worden en een primeur in vele opzichten.
Documentairemakers Maarten Schmidt en Thomas Doebele (‘Times Like Deese’, 2011) besloten het bijzondere productieproces vast te leggen in hun film ‘Het verlangen van Michael Dudok de Wit’ (2016). Ruim twee jaar volgden ze de in Abcoude geboren perfectionist tijdens the making of ‘The Red Turtle’, de film over een schipbreukeling die strandt op een onbewoond eiland en daar een nieuw bestaan voor zichzelf moet zien op te bouwen. Het is een film waar hij vijf dagen per week van ’s ochtends 07.00 uur tot ’s avonds laat aan werkt (na zeven jaar intensieve voorbereiding). Buiten die tijden om kan hij het niet laten om bij animatiestudio Prima Linea in Angoulême in het zuidwesten van Frankrijk langs te gaan om de door zijn team getekende scènes en kritische blik toe te werpen. Hij ligt achter op schema, dus hij moet wel. Hoewel hij niet de meest begeesterde spreker is, is het wel interessant om te horen hoe Dudok de Wit het proces ervaart, hoe wanhopig het hem soms kan maken en hoe hard het zwoegen is. “Je doet het niet voor het geld, het is een roeping, zelfs een obsessie.” Dudok de Wit legt uit hoe hij de draad weer oppakt op de momenten dat hij het niet meer ziet zitten, of zoals hij zelf zegt, hoe hij ‘de grote momenten van lijden minder pijnlijk’ maakt. Schmidt en Doebele spreken de filmmaker niet alleen in de studio in Angoulême, maar schuiven ook aan de keukentafel in zijn huis in Noord-Londen aan, waar gesproken wordt over het thema dat in veel van zijn werk terugkomt: verlangen. “Diep verlangen, ook al doet het soms pijn, vind ik naast de liefde het mooiste gevoel dat je kunt ervaren. Het kan je leven geheel beheersen, je doen en laten beïnvloeden en al dan niet bewust je keuzes bepalen.”
Dudok de Wit werkt op zijn geheel eigen wijze; op een gedreven, haast obsessieve wijze is hij bezig met kleur, licht, schaduw en beweging. Als je gewend bent in je eentje te werken, is het niet eenvoudig om dit over te brengen op een team van tekenaars, afkomstig uit heel Europa. De filmmaker, die zijn creaties altijd een persoonlijke touch geeft, moet dit nu noodgedwongen overlaten aan anderen. De animatoren kennen zelf ook een grote uitdaging: zie maar eens te begrijpen wat Dudok de Wit precies bedoelt; vertaal hetgeen hij in zijn hoofd heeft maar eens naar het papier (of in dit geval, het computerscherm). Niet zelden keurt de perfectionist animaties, scènes of onderdelen daarvan af, omdat net dat ene detail niet naar zijn wens is. Want, zo geeft hij zelf toe, eigenlijk is het nooit goed genoeg. Dat perfectionisme is zowel zijn kracht als zijn valkuil. “Ik wil alles altijd nog een beetje bijwerken, mooier maken, en elke keer dat ik dat doe, raak ik weer meer achterop.”
‘Het verlangen van Michael Dudok de Wit’ toont Neerlands succesvolste animatiefilmmaker zoals hij is: een keiharde werker die zijn werk niet los kan laten. Een integere perfectionist die alles uit de kast wil halen om zijn film precies zo te maken als hij in zijn hoofd heeft. De documentaire biedt een aardig kijkje achter de schermen van ‘The Red Turtle’, maar beantwoordt lang niet alle vragen die kijkers zullen hebben. Waarom wilde Ghibli zo graag met Dudok de Wit werken, wat sprak hen zo aan in zijn stijl? Is het de eenvoud, het zonder dialoog over kunnen brengen van een scala aan emoties? De film focust zich puur op Dudok en hoe geniaal en vriendelijk hij ook is, hij is ook een tikkeltje saai. Dat geldt ook voor de documentaire; echt prikkelen doet deze niet. Meer inzicht in de film ‘The Red Turtle’ en de man achter de ‘kunstenaar’ blijft achterwege; het draait puur om het proces. Wellicht is deze documentaire daarom meer geschikt voor animatoren in wording en filmstudenten, dan aan de geïnteresseerde maar amper ingevoerde leek.
Patricia Smagge
Waardering: 2.5
DVD- en blu-ray-release: 30 november 2016 (als extra op ‘The Red Turtle’)