Horsemen (2008)
Regie: Nancy Muqing Wu | 98 minuten | documentaire
Documentaires over achtergestelde, arme, of uitgebuite bevolkingsgroepen zijn altijd regelmatig aanwezig op festivals en het IDFA van 2008 is geen uitzondering, met ‘Horsemen’ als één van de voorbeelden in dit “genre”. De beelden van de besneeuwde bergen, watertjes, en begroeide heuvels zijn pittoresk, en de kijker is veelvuldig getuige van de avontuurlijke paardentrektochten waar de horsemen uit de titel hun brood mee verdienen, maar de film is niet bedoeld als reisdocumentaire. Nee, het gaat er duidelijk om te communiceren hoe moeilijk de begeleiders op deze trektochten het hebben op financieel gebied, en hoe oneigenlijk en respectloos ze door hun bazen behandeld worden.
Dit onrecht met betrekking tot het lot van de paardenmannen wordt zo duidelijk gecommuniceerd, dat zelfs het risico bestaat dat er een zekere moeheid bij de toeschouwer ontstaat. Steeds opnieuw gaat het over de mate van uitbuiting van de horsemen, en hoeveel méér de bazen wel niet verdienen, terwijl ze in feite alleen maar wat administratieve bezigheden hebben. De “yuans” vliegen de kijker in bijna elke scène om de oren, wat op een gegeven moment neerkomt op “beating a dead horse”, zoals de Engelse uitdrukking luidt. Oftewel, de boodschap is al vrij snel duidelijk en het heeft weinig zin om hier steeds op terug te komen. Natuurlijk is het belangrijk om dit aan de kaak te stellen, maar het maakt de film wat eentonig. Het is beter om het gewoon een paar keer te noemen en vervolgens de beelden het werk te laten doen. Beelden van de mannen die met hun paardentochten bezig zijn, bijvoorbeeld, en (Nederlandse) toeristen moeten begeleiden wanneer ze weer eens last hebben van hoogteziekte of van hun paard vallen. Beelden van de mannen die moeten zwoegen met takkenbossen op hun rug, of gigantische hoeveelheden gras, dat als voedsel dient voor de paarden. Het is effectiever, met andere woorden, om de directe gevolgen en situatie van de mannen te tonen, dan steeds over geld te praten. Het is schrijnend genoeg om ze voortdurend te zien werken, en te horen dat ze eten uit hun eigen monden sparen om de paarden te sterk te kunnen houden. Op die momenten is de film op zijn krachtigst.
Gelukkig wordt er niet alleen maar gepleit voor bevordering van de positie van de paardenmannen, en wordt ‘Horsemen’ niet gereduceerd tot een sociaal pamflet. Door de financiële problematiek van de paardenmannen heen loopt namelijk nog een persoonlijk, intercultureel liefdesverhaal. Één van de (Chinese) paardenmannen had tijdens een trektocht namelijk een Koreaanse vrouw ontmoet met wie de vonken oversloegen. Cultuurverschillen zorgen wel voor enige problemen, deels omdat hij Moslim is en zij zich niet aan alle wetten van deze Godsdienst wil houden. Daarnaast zijn Koreanen meestal niet zo accepterend ten opzichte van huwelijken met buitenlanders, zo laat de vrouw weten. Het maakt het vervolgens ook niet makkelijker wanneer de man een kind uit een vorig huwelijk heeft, en de man geen geld heeft om met zijn Koreaanse vrouw haar ouders op te zoeken. Het is een interessant verhaal dat ‘Horsemen’ in zijn totaliteit een wat dynamischer film maakt, die in algemene zin helaas iets te veel blijft hangen in (terecht) geklaag en gepraat over geld. De beelden zelf zeggen meer dan genoeg.
Bart Rietvink