La danse – La danse-Le ballet de l’Opéra de Paris (2009)

Regie: Frederick Wiseman | 159 minuten | documentaire

De vermaarde documentairemaker Frederick Wiseman behoeft eigenlijk nauwelijks introductie. Zijn carrière omspant zo’n veertig jaren waarbij hij soms indringende onderwerpen heeft verfilmd. In de film ‘La danse’ is het onderwerp één van de meest vermaarde balletgezelschappen ter wereld, het ballet van de Parijse Opera. Haak nu niet meteen af als je denkt dat een film over ballet of dans niets voor jou is. Laat het maar aan de fantastische filmer Wiseman over om je te verrassen.

‘La danse’ is magistraal en uitermate interessant voor mensen met een nieuwsgierige instelling of gewoon een brede culturele belangstelling en dus echt niet alleen voor liefhebbers van ballet of moderne dans (hoewel die zullen likkebaarden). Te zien is niet alleen dans op het allerhoogste niveau, maar ook de hele organisatorische wereld er om heen. Je kunt stellen dat het natuurlijk makkelijk is om met zo’n gezelschap en zo’n keur aan dansers een mooie film te maken, maar dan doe je Wiseman toch te kort. In de film komen uiteraard diverse dansvoorstellingen uitgebreid aan bod. Wiseman heeft echter ook veel aandacht besteed aan alles wat aan die uitvoering vooraf gaat. We volgen de repetities waar eindeloos wordt getraind onder het kritisch oog van anderen. Instructeurs loven dansers, maar kraken ze soms ook ongenadig af op onvolkomenheden in details van hun danstechniek die wij als kijker niet eens hebben gezien.

Bij die kritiek worden grote en soms botsende ego’s niet ontzien. Criticasters geven onverbloemd hun mening maar kibbelen ook heerlijk onderling over wie het nu eigenlijk het beste ziet. Al deze beelden tonen soms gekwetste zielen maar vooral ook fanatici met een ongelooflijke inzet en discipline voor hun vak. Verschillende visies over houdingen en technieken worden uitgevochten. Wie in de kraamkamer van dit artistieke proces meekijkt ziet dat er keihard en gedisciplineerd gewerkt wordt en om de absolute top te bereiken moeten veel teleurstellingen worden geïncasseerd. Regisseur Wiseman brengt de eindeloze repetities en het maken van de kleding, de andere voorbereidingen, maar ook de gesprekken die met dansers over hun functioneren en hun wensen minutieus en met veel gevoel voor details in beeld.

Om het niet alleen maar een dansfilm te laten zijn heeft Wiseman een fraaie balans aangebracht met de zaken buiten de danswereld zelf. Diepgaand inzicht krijgen we in de organisatie er om heen: vooral op de momenten dat de artistiek directeur Brigitte Lefèvre in beeld is. Zij wordt soms schertsend aangesproken als ‘God’ en drukt op de ‘achtergrond’ een zware stempel op de organisatie. Kostuummakers, makers van maskers, toneel- en belichtingsknechten: in feite doen zij op hun manier allemaal aan topsport.

De glamour bij de uitvoeringen is indrukwekkend, maar wat er in de kale oefenruimten allemaal aan hard werk aan vooraf is gegaan is even indrukwekkend. Het camerawerk is pure klasse: sublieme details van de gangen, overzichten over de boulevards van Parijs vanaf het dak van de Opera en zelfs een imker die op het dak van de Opera een bijenvolk houdt. Een uitspraak tijdens de film is dat het allemaal zo aanstootgevend gemakkelijk lijkt. Alles wat te gemakkelijk is gaat snel vervelen. Maar wat deze dansers presteren is topsport van het absoluut hoogste niveau. Aan elk detail is door de oude meester Wiseman aandacht besteed.

Een fascinerende confrontatie met superieure dansers en voor liefhebbers een verplichte gang naar het filmtheater! Niet snel zul je zo’n voltreffer van een dansvoorstelling krijgen voor een spectaculair lage prijs van een bioscoopkaartje. Maar ook de filmliefhebber komt ruimschoots aan zijn trekken. Meester Wiseman heeft weer alles uit de kast getrokken voor dit stuk Cinema. ‘La danse’ is een magistrale mengeling van klassiek ballet en moderne dans, het één nog fraaier dan het ander. Een feest dat je niet mag missen en een voorstelling die je pakt en niet loslaat.

Rob Veerman

Waardering: 5

Bioscooprelease: 4 maart 2010