Make and Break (1987)

Regie: Michael Darlow | 130 minuten | drama, komedie | Acteurs: Robert Hardy, Judi Dench, Frank Windsor, Jon Finch, Ronald Hines, Steffanie Pitt, Anthony Pedley, Martin Jarvis, Ahmed El-Shenawi, John Hudson, Arnold Lee, David Graham, Wolf Kahler

Een filosofische komedie, zo noemt de befaamde Britse toneelschrijver Michael Frayn (1933) zijn toneelstuk ‘Make and Break’, dat hij in 1980 schreef. Het leverde hem de London Evening Standard Award voor beste komedie – een prestigieuze Britse theaterprijs – op. Zes jaar nadat ‘Make and Break’ in de theaters te zien was, produceerde de BBC een televisieversie van het stuk, met in de hoofdrollen Robert Hardy en Judi Dench. In deze tragikomedie volgen we de baas van een bedrijf dat bouwonderdelen (houten schuifdeuren en -panelen) fabriceert tijdens een beurs in de Duitse stad Frankfurt, die – hoe symbolisch – op dat moment geteisterd wordt door bommenwerpende terroristen. Deze John Garrard (Hardy) is het prototype workaholic: het enige dat hem bezighoudt is de vraag hoe hij zoveel mogelijk orders kan slijten aan zo rijk mogelijke klanten. In Frankfurt ziet hij bijvoorbeeld kansen om in Oost-Europa voet aan de grond krijgen, want ook daar hebben ze schuifdeuren nodig, zo redeneert hij.

Zijn werknemers doen hun best maar kunnen Garrard wat werktempo betreft bij lange na niet bijbenen. En dat willen ze eigenlijk ook niet. Er is meer in het leven dan alleen werk. Frank (Martin Jarvis) zet liever de bloemetjes buiten met de Duitse gastvrouw Anni (Steffanie Pitt). De jonge Colin (John Hudson) heeft heimwee naar zijn vrouw en kinderen. De al wat oudere Tom (Ronald Hines) volgt braaf de orders van zijn baas maar zou het liever wat rustiger aan doen. Alleen Garrards devote secretaresse, mevrouw Rogers (Judi Dench), klaagt niet. Heimelijk is ze al tijden verliefd op haar baas, maar ze durft hem dat niet te laten merken. Wanneer Frank zijdelings een opmerking maakt, besluit Garrard haar dan toch uit eten te vragen. De avond verloopt voorspoedig en Garrard lijkt zowaar zijn werk even te zijn vergeten. Maar een reeks onverwachte gebeurtenissen en onvoorziene misverstanden gooit al snel roet in het eten.

Het is schrijver Michael Frayn gelukt om een stuk dat zich afspeelt binnen een saai en zakelijk bedrijf boeiend te maken. En dat alleen al is een prestatie van formaat. Het eerste half uur, waarin de personages worden geïntroduceerd, is aan de trage kant. We zien de medewerkers van het bedrijf de deuren en panelen proberen te verkopen aan geïnteresseerden uit het buitenland. Weinig interessant en zelfs eentonig. Dat verandert echter wanneer het werk voor die dag afgerond wordt en de avond invalt. Dan beginnen de verwikkelingen pas echt. Kenmerkend voor het werk van Frayn is de overdosis aan dialogen die op je af wordt gevuurd. Meestentijds slaat deze precies de spijker op z’n kop, maar halverwege deze ruim twee uur durende zit zakt ‘Make and Break’ even in, als een nachtelijke discussie nét iets te lang duurt. Maar zorg dat je op tijd weer bij de les bent, want het hoogtepunt van het stuk – waarin Wolf Kahler als Oost-Duitse dokter een glansrol vervult – moet dan nog komen.

‘Make and Break’ moet het vooral hebben van de cast. Naast de altijd uitstekende Dench en Hardy zien we tal van andere bekende Britse karakteracteurs – en hier en daar een Duitser – opduiken, die zich allen van hun beste kant laten zien. Maar ook het script blijft hangen, omdat enkele (zware) universele thema’s worden aangesneden die aanspreken: de tol die we betalen voor een leven lang hard werken, ambities en stress, de relaties met de mensen om ons heen, en ten slotte het definitieve van de dood. Omdat deze thema’s op een lichtvoetige wijze worden aangesneden, gelardeerd met subtiele (zwarte) humor, wordt ‘Make and Break’ nooit zwaar. Juist daar zit de kracht van dit door Michael Darlow geregisseerde toneelstuk. Gecombineerd met het overtuigende spel van de complete cast en de subtiele performances van beide hoofdrolspelers vormt ‘Make and Break’ een van de weinige krachtige ‘zakelijke’ stukken met een hart. Bovendien is dit een komedie die je na afloop nog eventjes achter de oren doet krabben en ook die zien we tegenwoordig niet vaak meer.

Patricia Smagge