Marock (2005)

Regie: Laila Marrakchi | 90 minuten | actie, drama, familie, romantiek | Acteurs: Morjana El Alaoui, Matthieu Boujenah, Assaad Bouab, Fatym Layachi, Razika Simozrag, Rachid Benhassain, Khalid Maadour, Jérôme Azogui, Jordan Bendavid, Omar Benjelloun, Mickael Souda, Abeeljalil Zian

Laila Marrakchi’s vlotte, hippe film ‘Marock’ – een referentie aan de Franse term voor Marokko (“Maroc”), alsmede een combinatie van de woorden “Ma” (mijn) en “Rock”, wijzend op de popsensibiliteit van het Marokko van de jongeren – heeft al voor heel wat controverse gezorgd in Marokko en buitenland, soms al voordat de film gezien was. Marrakchi’s Marokkaanse identiteit werd in eigen land (zelfs door collega-regisseurs) ter discussie gesteld en tijdens het Arab Film Festival in Rotterdam waarschuwde de politie voor mogelijke onrusten als de film vertoond zou worden.

De ophef richt zich vooral op de (vaak impliciete) liefdesscènes tussen een Arabisch meisje en een Joodse jongen, en de manier waarop door hoofdpersonage Rita (Morjana El Alaoui) met het geloof wordt omgegaan. Maar hoewel bepaalde gevoelige momenten wel aan te wijzen zijn, moet de film niet gezien worden als een uitgesproken polemisch werk of als kritiek op de islam. Bovenal is ‘Marock’ een weerspiegeling van de werkelijkheid, een werk dat pleit voor tolerantie en meerstemmigheid, en strijdt tegen hypocrisie. Regisseuse Marrakchi put vooral uit haar eigen ervaringen en indrukken als volwassen wordende tiener in het roerige Casablanca. Dat Rita tijdens Ramadan gewoon op de bank een menuutje van McDonalds zit weg te stouwen en grapt niet mee te doen omdat ze ongesteld is (“Die ongesteldheid van jou duurt de hele maand”, reageert de huishoudhulp) is wellicht voor sommige moslims niet te begrijpen, maar er wordt gewoon getoond dat niet iedereen (even streng) met religie of achtergrond om gaat of hoeft te gaan. En binnen het gezin zorgt dit voor weinig problemen. Ze proberen Rita wel meer mee te laten doen, maar ze maken er geen punt van wanneer ze andere keuzes maakt. Dat wil zeggen, totdat de broer van Rita terugkomt van zijn studie uit Londen en de boel op scherp zet.

De broer blijkt plotseling veel serieuzer en religieuzer te zijn geworden dan voorheen. Hij heeft zijn hoofd kaal geschoren, gaat minder vaak en lang uit, en bidt regelmatig op een matje in huis. Rita gaat echter op dezelfde losse manier met hem om als ze (waarschijnlijk) gewend is en grapt en stoeit met hem, wanneer ze de kans krijgt. Rita probeert zijn, in haar ogen, overdreven serieuze gedrag te “relativeren”. Zo werpt ze hem vlak voordat ze de deur achter zich dicht trekt, toe dat “Mekka de andere kant op is”, verwijzend naar zijn bidpositie. Verder spot ze met zijn hervonden religie door de hoop uit te spreken dat hij niet zo’n “baardmans” wordt (“beardie”). Maar ook al zorgt hij voor confrontaties binnen en buiten het gezin, hij wordt niet louter in een spottend of afkeurend licht gezien. Zo neemt een vriendin van Rita het voor hem op en komt hij doorgaans over als een sympathieke jongen die gewoon andere opvattingen en idealen heeft dan Rita. Daarnaast is (de aard van) zijn personage gewoonweg een component van het gehele spectrum aan persoonlijkheden en invloeden in Casablanca. De film biedt een interessant contrast tussen traditionele religie en moderniteit en de invloed van het Westen. Dit is meteen in de eerste shots van de film al duidelijk wanneer we op een parkeerterrein tussen de auto’s een man op zijn matje zien bidden. Ook zien we in de beginscènes al meteen een ander centraal contrast in de film: dat tussen arm en rijk. Dure auto’s, feestende rijke jeugd, en buiten de discotheek een stel arme jongetjes dat sigaretten probeert te verkopen. Het samengaan en contrast tussen arm en rijk komt regelmatig terug in de film, ook op relatief niveau tussen de verschillende vriendinnen of vrienden, wiens ouders het zich niet in alle gevallen kunnen veroorloven om hun kind in het buitenland te laten studeren.

Het is mooi dat al deze aspecten en gezichtspunten van de realiteit van Casablanca worden aangestipt, maar het is voor de dramatiek van het verhaal jammer dat de botsingen niet tot echte, betekenisvolle uitwerkingen komen. Vooral in het centrale verhaal is dit jammer. De broer maakt zich kwaad om de relatie tussen Rita en haar joodse vriend Youri, en laat dit aan zijn vader weten. Echter, dit heeft geen ernstige consequenties, bedoeld of onbedoeld. Rita schreeuwt wat tegen haar vader en broer, en gaat vervolgens haar eigen weg, zonder dat haar familie haar daar echt in belemmert. De hele relatie blijft zodoende te oppervlakkig. We verwachten dat er grootse dingen staan te gebeuren en dat de bom zal gaan barsten, of dat er misschien interessante wegen zullen worden bewandeld. Geen van dit alles is jammer genoeg het geval. We zien een “spannende”, verboden relatie in de trant van ‘Romeo & Juliet’ en ‘West Side Story’, maar zo gauw ze hun liefde aan elkaar verklaard hebben en de omgeving ervan op de hoogte is, is er weinig meer om onze aandacht vast te houden en gaat de film als een nachtkaars uit. We wachten op een climax die nooit komt. Dat wil zeggen, er is wel een climax maar deze is zo gemakkelijk en triviaal, dat we ons als toeschouwer een beetje bekocht voelen.

Dit is te betreuren, omdat de clichématige centrale premisse van de film op zijn minst een bevredigende uitvoering en afwikkeling hiervan moet hebben om de film niet te doen zinken. Toch houden de positieve punten de film overeind: de sterke eerste helft, de eerlijke verbeelding van het leven van jongeren in Casablanca, en het aanstekelijke optreden van hoofdrolspeelster El Alaoui, die als de brutale, maar vrolijke spring-in-het-veld Rita alle aandacht naar zich toe trekt. Van haar zouden we nog wel eens meer kunnen gaan zien. Het verhaal van Rita en Youri heeft wellicht niet het gewicht dat het zou kunnen hebben, maar desalniettemin is ‘Marock’ een charmant liefdesverhaal en is de progressieve, open benadering van regisseuse Marrakchi te prijzen. Hopelijk zullen vele filmmakers haar voorbeeld volgen, zodat we steeds vaker kunnen genieten van Marokko (of elk willekeurig ander land) in al haar fascinerende verschijningsvormen. Want dat ‘Marock’ “rockt”, wordt in Marrakchi’s film zonder twijfel duidelijk.

Bart Rietvink