Not as a Stranger (1955)
Regie: Stanley Kramer | 135 minuten | drama | Acteurs: Olivia de Havilland, Robert Mitchum, Frank Sinatra, Gloria Grahame, Broderick Crawford, Charles Bickford, Myron McCormick, Lon Chaney Jr., Jesse White, Harry Morgan, Lee Marvin, Virginia Christine, Whit Bissell, Jack Raine, Mae Clarke, John Dierkes, William Vedder, Al Murphy, David Alpert, Robert Bailey, Gail Bonney, Ralph Brooks, James Conaty, Jack Daly, King Donovan, Marlo Dwyer, Franklyn Farnum, John Goddard, Paul Guilfoyle, Don C. Harvey, Jimmy Hawkins, Earle Hodgins, Frank Jenks, Donald Kerr, Nancy Kulp, Harry Lauter, Eve McVeagh, Frank Mills, Juanita Moore
Stanley Kramer begon zijn carrière als producent, maar kreeg halverwege de jaren vijftig de kans om ook aan de weg te timmeren als regisseur. Hij zou later uitgroeien als dé man van de message movies, met als meest bekende titels ‘The Defiant Ones’ (1958), ‘Judgment at Nuremberg’ (1961) en ‘Guess Who’s Coming to Dinner’ (1967). Collega Steven Spielberg had Kramer (1913-2001) hoog zitten en beschreef hem eens als ‘een van onze beste filmmakers, niet alleen voor de kunst en passie die hij op het scherm brengt, maar ook voor de invloed die hij heeft gehad op het geweten van de mensen’. Voor zijn regiedebuut ‘Not as a Stranger’ (1955) kreeg Kramer gelijk een arsenaal aan topacteurs tot zijn beschikking. Met Oscarwinnaars als Gloria Grahame en Olivia de Havilland in de gelederen wil iedereen zijn debuut wel maken!
‘Not as a Stranger’ is een ode aan het vak arts. Robert Mitchum speelt Lucas Marsh, een briljante, maar straatarme student medicijnen die ervan droomt ooit zijn eigen praktijk te runnen. Wanneer zijn ambities op de tocht komen te staan omdat hij zijn studie niet langer kan betalen, is hij de wanhoop nabij. Van zijn vader (Lon Chaney Jr.) hoeft hij niets te verwachten; die is sinds de dood van Lucas’ moeder zwaar alcoholist en het geld dat zij opzij had gezet voor de studie van hun zoon is inmiddels opgegaan aan drank. Zijn beste vriend Alfred Boone (Frank Sinatra) wil hem best helpen maar heeft ook niet veel geld. Dus besluit Lucas aan te pappen met de naïeve maar vermogende verpleegster Kristina Hedvigsson (Olivia de Havilland). Tot groot ongenoegen van Alfred trouwt hij met haar, zodat zijn toekomst als arts in ieder geval verzekerd is. Want hij houdt niet van Kristina en gebruikt haar alleen – zoals hij dat in feite met iedereen in zijn omgeving doet.
Lucas studeert af en gaat aan de slag in het provinciestadje Greenville, waar hij opgeleid wordt tot opvolger van de plaatselijke huisarts Dr. Dave Runkleman (Charles Bickford) – van het type ruwe bolster, blanke pit. De arme Kristina dringt steeds minder door tot haar man, die bezeten is van zijn werk. Wanneer de verleidelijke rijke weduwe Harriet Lang haar oog heeft laten vallen op de nieuwe dokter, kan hij haar niet weerstaan. Ondertussen blijkt Kristina zwanger te zijn. Lucas heeft er geen oog voor. Wanneer tijdens een intensieve operatie blijkt dat hij ook maar een mens is, opent Lucas eindelijk zijn ogen voor de mensen om hem heen.
Producent Stanley Kramer maakte met ‘Not as a Stranger’ zijn debuut als regisseur. Zijn medische melodrama kent goede bedoelingen, maar komt desondanks erg kitscherig over. Het script, van de hand van Edna en Edward Anhalt, is gebaseerd op de bestseller van Morton C. Thompson en was in 1955 een enorm succes bij de bioscoopgaande Amerikanen. Dat heeft waarschijnlijk alles te maken met de karrenvracht aan grote namen in de cast – in grote en kleine rollen. Het is alleen jammer dat veel van hen totaal niet op hun plaats zijn. Mitchum, Sinatra en ook Lee Marvin zijn moeilijk voor te stellen als artsen. Ook Olivia de Havilland als de Zweedse immigrante Kristina lijkt constant zoekende naar een manier om haar personage in de verf te zetten. Dat lukt haar uiteindelijk vrij aardig, zeker naar het einde toe. Het verhaal en de karakters hebben sowieso veel tijd nodig om op gang te komen en die tijd wordt hen in deze 135 (!) minuten lange doktersroman ruimschoots gegeven. Bijna de helft van de tijd gaat overigens op aan (te) uitgebreide verwikkelingen in de operatiekamer.
Juist in het episodische karakter van de film ligt het probleem. De verhaallijnen krijgen nooit echt voet aan de grond, ze grijpen je niet (hooguit het drama rond Kristina). De relaties tussen personages worden eveneens nauwelijks uitgediept, waardoor je met slechts een enkeling mee kunt leven. Robert Mitchum is doorgaans een betrouwbare hoofdrolspeler, maar als hij geen feeling heeft met een personage dan straalt hij dat ook aan alle kanten uit. En dat is hier duidelijk het geval. De Havilland, Crawford en zelfs Sinatra brengen het er dan een stuk beter vanaf. Het blijft altijd een feest om Gloria Grahame in actie te zien, al voert ze hier op de automatische piloot haar succesnummer uit. De zwart-witfotografie van Franz Planer is wonderschoon, in tegenstelling tot de zwaar aangezette, melodramatische muziek van George Antheil, die het gevoel dat je naar een soapserie zit te kijken alleen nog maar verder benadrukt.
‘Not as a Stranger’ kan nog zulke imposante namen in de cast hebben, toch werkt de film niet. Kramers opzet is ongetwijfeld geweest om een boeiende karakterstudie te maken van een ambitieuze arts in opleiding, maar wanneer de arts in kwestie niet sympathiek is houdt het al gauw op. Bovendien wordt het verhaal, dat veel te lang is uitgerekt, door zijn eigen overschot aan melodrama tegengewerkt. Wellicht een aardige film voor de liefhebber van doktersromans en ziekenhuisseries…?
Patricia Smagge