Stand van de Maan (2004)

Regie: Leonard Retel Helmrich | 92 minuten | documentaire

Na ‘Stand van de Zon’ is ‘Stand van de maan’ het tweede deel van een drieluik over het moderne Indonesië. Deze film kan echter prima als op zichzelf staande documentaire worden gezien, en dat is een proefondervindelijke ervaring. ‘Stand van de maan’ won de prestigieuze Joris Ivens Award op het IDFA 2004 en zal ook vertoond worden op het al even vermaarde Sundance Festival. Twee terechte blijken van erkenning, ook al is de film net geen meesterwerk geworden.

Het eerste wat opvalt aan ‘Stand van de maan’ is de stilering. Regisseur Leonard Retel Helmrich laat zich kennen als een ware estheet, en alleen al de prachtige shots van straatjes, treinen, brandende woonwijken en wandelende huizen maken de film de moeite waard. Eveneens fraai is het groot aantal natuurshots, hoewel de symboliek er soms te dik bovenop ligt; ’the struggle for life’ wordt voldoende verbeeld door de lotgevallen van de familie Sjamsudin en daar heb je al dat ploeterende insectengespuis en die uitgehongerde katten niet meer voor nodig.

Hoewel de film regelmatig de grote buitenwereld laat zien, concentreert hij zich voornamelijk op het wel en wee van genoemde familie Sjamsudin. Zolang de camera sec registreert komen die lotgevallen authentiek over, maar zodra de hoofdrolspelers een gesprek aangaan verliest de film zijn spontaniteit. De gesprekken lijken vaak gekunsteld, ook omdat ze regelmatig worden aangewend om overgangen of hiaten in het verhaal te verklaren. Het wordt nooit duidelijk of dit komt door de aanwezigheid van camera en regisseur of dat de vertaling simpelweg in gebreke blijft. Storend is het wel.

Gelukkig is dat de enige kritiek die je op ‘Stand van de maan’ kunt hebben. Wat resteert is een voorbeeldige documentaire die en passant enkele urgente kwesties behandelt. Na het zien van de film zal iedereen begrijpen dat armoede de beste voedingsbodem is voor godsdienstfanatisme. Tegelijk wordt pijnlijk duidelijk dat er geen kloof maar een compleet universum gaapt tussen de Westerse mens en de arme donders die de rest van de wereld bevolken. Waar die uitzichtloosheid uiteindelijk toe zou kunnen leiden laat Helmrich ons zelf concluderen, maar de spanning van een verscheurde maatschappij blijft anderhalf uur lang voelbaar.

Als alles volgens plan verloopt zal ‘Stand van de maan’ worden gevolgd door een derde deel, ‘Stand van de sterren’. Dat is een fijn vooruitzicht. Hoewel je de leden van de familie Sjamsudin nooit helemaal leert kennen, raak je toch aan hen gehecht en ben je benieuwd naar hoe het hen verder zal vergaan. Resulteert dit in een even fraaie productie als ‘Stand van de maan’ dan mogen we ons gelukkig prijzen. Weet Helmrich dan ook nog die geforceerde gesprekken te omzeilen, dan kan de volgende Joris Ivens Award alvast worden gereserveerd.

Henny Wouters

Waardering: 4

Bioscooprelease: 6 januari 2005