Tell Mario Not to Come Back – Decile a Mario que no vuelva (2007)

Regie: Mario Handler | 82 minuten | documentaire

Uruguay viel, net als bijna alle andere Zuid-Amerikaanse landen, in de jaren zeventig ten prooi aan een dictatuur. Van 1973 tot 1986 ging het land hieronder gebukt, en waren martelingen en verdwijningen onderdeel van het ‘justitieel’ systeem. Mario Handler, regisseur van enkele sociaal-maatschappelijk kritische films in de jaren zestig en zeventig, vertrekt al gauw naar Venezuela als de grond onder zijn voeten te heet wordt. In eerste instantie met de bedoeling om weer terug te keren, maar hij krijgt al gauw de mededeling dat het niet veilig is: ‘Tell Mario not to come back’.

Uiteindelijk keert hij pas weer terug naar Uruguay als de dictatuur al meer dan tien jaar achter de rug is. Hoe is dit alles gegaan zoals het gegaan is, vraagt hij zich nu enigszins schuldbewust af. Veel van zijn vrienden, eveneens intellectuelen die zich verzetten tegen de dictatuur, werden namelijk stuk voor stuk gevangengenomen en gemarteld. In deze documentaire probeert Handler een antwoord op deze vraag te vinden, maar misschien nog wel meer op de algemenere vraag: hoe overleven mensen zo’n moeilijke periode?

Het antwoord blijkt even divers als de mensen zelf. De een overleeft door te vluchten, de ander door beul te worden, en de gemartelden… Tja, die overleven ondanks alles wat ze meemaken. Sommigen vertellen er zelfs nog met gevoel voor humor over, anderen zijn er duidelijk door getraumatiseerd geraakt. De persoonlijke insteek van ‘Tell Mario Not to Come Back’ vervalt gelukkig niet in zelfbeklag. Handler keert vooral mijmerend naar zichzelf terug in de voice-overs die zo nu en dan voorbijkomen, maar voor het overige staan toch de mensen centraal die de dictatuur wel van dichtbij meegemaakt hebben. Hoewel ze daar zelf soms anders over denken: “Ik heb de dictatuur niet meegemaakt. Ik werd opgepakt toen het begon, en kwam pas vrij toen het weer voorbij was,” aldus een van de geïnterviewden, die zichzelf leerde kennen als schrijver toen hij maanden in de isolatiecel zat en zichzelf hardop verhalen vertelde om niet gek te worden.

Het zijn dit soort verhalen, en daartegenover de openhartige woorden van de ex-beul, die van ‘Tell Mario…’ een interessante documentaire maken. Het zijn misschien geen nieuwe verhalen, want we kennen ze ook al uit andere landen met andere dictaturen, maar daarom zijn ze nog niet minder verschrikkelijk en indrukwekkend.Dat Mario Handler daarbij ook het woord laat aan de tegenpartij, en dat hij niet kritiekloos blijft tegenover zichzelf en zijn vroegere strijdmakkers, levert toch wel weer een iets genuanceerder perspectief op. De dictatuur kent eigenlijk alleen slachtoffers, zo lijkt de boodschap van deze sober gemaakte documentaire. De regisseur met schuldgevoel, de getraumatiseerde intellectueel en beul die zijn wroeging weg rookt: ze moeten weer met elkaar verder, of ze elkaar vergeven of niet.

Daniël Brandsema