The Extra Man (2010)
Regie: Robert Pulcini, Shari Springer Berman | 108 minuten | drama, komedie | Acteurs: John Leighton, Paul Dano, Victoria Barabas, Lauren Weisman, Lisa Brescia, Graeme Malcolm, Beth Fowler, John C. Reilly, Kevin Kline, John Pankow, Katie Holmes, Jackie Hoffman, Lewis Payton Jr., Elizabeth Blancke-Biggs, Patti D’Arbanville, Celia Weston, Lynn Cohen, Rafael Sardina, Betty Hudson, Marian Seldes, Jean Brassard, Dan Hedaya, Justis Bolding, Alex Burns, Peter Kybart, Jason Butler Harner, Marisa Ryan, Jonathan Ames, Gisele Alicea, Alicia Goranson, Philip Carlson, David Boston, Barbara Christie, Marshall Factora, George Peck, J. Santiago, Kevin Scullin, Bill Walters
Met hun succesvolle arthousedebuut ‘American Splendor’ (2003) wist het regisseursduo Robert Pulcini en Shari Springer Berman zich direct op de kaart te zetten. Helaas volgde met ‘The Nanny Diaries’ (2007) een matige tweede film, zodat de druk op het tweetal om een goede derde film te maken toenam. Aan de basis van die langverwachte derde prent, ‘The Extra Man’ (2010), ligt de gelijknamige roman van Jonathan Ames, die in de Verenigde Staten aardig wat succes behaalde. Ames schreef samen met Pulcini en Springer Berman het scenario. Centraal in het verhaal staan twee excentrieke personages; de een is een oudere, misantropische toneelschrijver, die zichzelf presenteert als iemand van stand maar ondertussen de kost bijeen sprokkelt door steenrijke bejaarde dames te vergezellen naar diners en openingen. De ander is een naïeve jonge professor in de Engelse literatuur met een zwak voor het oeuvre van F. Scott Fitzgerald en damesondergoed en ervan droomt om ooit een groot schrijver te worden. Zet de twee bij elkaar in een smoezelig appartementje in een achterbuurt van Manhattan en kijk maar wat er gebeurt, dat is zo’n beetje het idee achter ‘The Extra Man’.
Paul Dano speelt de jonge professor op Princeton, Louis Ives, die na een gênant moment ontslagen wordt (of ‘overgeplaatst’, zo je wilt). Hij gaat niet bij de pakken neerzitten, integendeel: het is voor hem een uitgelezen moment om zijn dromen na te streven. In New York gaat hij ‘op zoek naar zichzelf’, om vervolgens een boek te willen schrijven dat in het verlengde ligt van de Amerikaanse literatuur uit de jaren twintig. Probleem is alleen dat hij niemand kent in New York, dus moet hij via de contactadvertenties op zoek naar woonruimte. Die vindt hij bij Henry Harrison (Kevin Kline), een excentrieke toneelschrijver wiens enige werk van betekenis zoekgeraakt is – een van de redenen waarom hij een hekel heeft gekregen aan mensen in het algemeen. Henry houdt er een bizarre levensstijl op na, maar omdat ook Louis zo zijn eigenaardigheden heeft, groeit er zo langzamerhand een vriendschap. Terwijl Louis een baantje aanneemt bij een milieumagazine, waar hij de mooie activiste Mary (Katie Holmes) ontmoet, wijdt Henry hem in tot ‘extra man’, ofwel gigolo voor seniele miljonaires. Hij vreest namelijk dat hij uit de gratie raakt bij Vivian Cudlip (Marian Seldes), de 92-jarige die hem zijn oudedagvoorziening moet gaan opleveren…
In ieder van ons schuilt wel een excentriekeling, dat lijkt de boodschap van ‘The Extra Man’. De film biedt zo’n bonte verzameling van vreemde, bizarre en opmerkelijke karakters, dat het bijna te veel wordt om te overzien. Zo duikt John C. Reilly op als de zonderlinge en bijzonder harige benedenbuurman van Henry, Gershon Gruen, die hij zo nu en dan inschakelt om zijn aftandse auto te repareren. Celia Weston en Patti D’Arbanville hebben aardige bijrollen als steenrijke vriendinnen van Henry, die hem maar al te goed doorhebben. Wat acteerwerk betreft zit het in ‘The Extra Man’ wel snor. Vooral Dano en Kline zijn op dreef. Hoe onsympathiek Klines personage ook is – in feite is hij een ordinaire parasiet – hij weet je op de een of andere manier toch in te palmen. Bovendien zorgt Kline (een van de weinige acteurs die een Oscar wist te winnen voor een rol in een komedie (‘A Fish Called Wanda’ uit 1988) hier en daar voor hilarische momenten. De scène waarin hij Louis bijvoorbeeld leert om omgezien op straat te urineren is geniaal (en een van de schaarse échte hoogtepunten van de film). Dano verdient lof voor de gewaagde rol die hij hier neerzet. Zijn personage, Louis, zit danig in de knoop met zijn seksuele identiteit en experimenteert met het dragen van vrouwenkleding. Het ongemak dat hij daarbij voelt, weet Dano prima over te dragen naar zijn publiek. Wat Katie Holmes in deze film doet, is een grote vraag: haar rol voegt in feite niets toe aan het verhaal.
Het is lastig om ‘The Extra Man’ te beoordelen, omdat de film zo expliciet anders wil zijn. Een groot deel van het filmminnend publiek heeft waarschijnlijk geen zin in zo veel excentriciteit en zal deze film aan zich voorbij laten gaan. Maar ook voor anderen is het niet eenvoudig om deze derde film van Pulcini en Springer Berman te duiden. Dat heeft wellicht te maken met het gebrek aan balans in het scenario. We snappen wel allemaal waar het verhaal heen wil, maar het kost ontzettend veel moeite om daar te komen. Als het de bedoeling is geweest om de opbloeiende vriendschap tussen een mensenhatende oude gek en een dromerige jonge schrijver met transseksuele neigingen te schetsen, dan is men daarin geslaagd. Maar een meer rechtlijnig plot zou heel wat effectiever zijn geweest (in plaats van al die afwijkingen had er beter één uitgelicht kunnen worden, of de impact te versterken – want we weten allemaal dat overdaad schaadt). Het sterke acteerwerk van Dano, Kline en al die anderen ten spijt, door zijn excentriciteit is het lastig om je helemaal te verliezen in een film als ‘The Extra Man’. De personages staan simpelweg te ver van jezelf af. Het is geheel de verdienste van de prima cast dat je blijft kijken hoe dit vreemde, bij elkaar geraapte verhaal tot stilstand komt.
Patricia Smagge