The Gathering Storm (2002)

Regie: Richard Loncraine | 96 minuten | drama, biografie, geschiedenis | Acteurs: Albert Finney, Vanessa Redgrave, Jim Broadbent, Linus Roache, Lena Headey, Derek Jacobi, Ronnie Barker, Tom Wilkinson, Celia Imrie, Hugh Bonneville, Gottfried John, Anthony Brophy, Edward Hardwicke, Tom Hiddleston, Tim Bentinck, Diana Hoddinott, Dolly Wells, Emma Seigel, Lyndsey Marshal, Nancy Carroll, Walter Sittler, Danielle King, Laurie Flexman, Rohan McCullough, John Standing, Simon Williams, Kenneth Hadley, Joanna McCallum, Gerrard McArthur, Russell Barr, Natalie Hallam, James Embree, Philip Harvey, Barry Lee-Thomas, Andy Rashleigh

Winston Churchill is een legendarische figuur uit de wereldgeschiedenis, de onverstoorbare minister-president van Groot-Brittannië in haar donkerste dagen, die in 2002 werd uitgeroepen tot de “grootste Brit aller tijden”. Van die Churchill zijn in ‘The Gathering Storm’ alleen wat glimpjes op te vangen. Deze knap gemaakte televisiefilm gaat namelijk in op de periode die vooraf ging aan zijn gloriedagen en zijn leiderschap tijdens de Tweede Wereldoorlog. Tijdens de jaren dertig was hij weliswaar wel parlementslid, maar geen lid van de regering en was zijn macht en aanzien op het laagste punt in zijn carrière. Churchill refereerde zelf aan dit decennium als zijn “wildernis” jaren.

Albert Finney levert een krachttoer af als Churchill, die hem heel wat prijzen in de wacht deed slepen – en zijn vertolking is precies raak, op het perfecte af. Zijn uiterlijk komt uiteraard niet helemaal overeen, maar met de juiste attributen (vlinderdas, sigaar, bolhoed of glas champagne) komt hij griezelig dicht in de buurt. Eigenlijk is Churchill hier maar een norse knorrepot, die – zoals een karakter in de film opmerkt – absolute trouw eist en ongelofelijk veeleisend is voor zijn omgeving. Niet in de laatste plaats voor zijn vrouw Clementine (Vanessa Redgrave), die gedurende de film meestal als “Clemmie” wordt aangesproken.

Geplaagd door depressies (die hij zelf “the black dog” noemde), lijdt hij onder zijn gebrek aan aanzien en probeert hij zijn zinnen te verzetten met zijn hobby’s: het metselen van muurtjes en schilderen. Het huwelijk van de Churchills loopt ook niet echt over rozen: Clementine wil graag mee op een expeditie naar Komodo (in het huidige Indonesië), waardoor ze maanden van huis zal zijn. Dit en hun slechte financiële situatie leidt tot flink wat spanningen in hun relatie. In Churchills omgeving bevinden zich een aantal hooggeplaatste functionarissen die zich eveneens zorgen maken over de dreigende herbewapening van nazi-Duitsland. Desmond Morton (Jim Broadbent), hoofd van de Industriële Inlichtingendienst en Sir Robert Vansittart (Tom Wilkinson), secretaris-generaal van het ministerie van Buitenlandse Zaken zoeken binnen de structuren van de overheid naar medestanders en een luisterend oor. Ze komen bij een andere ambtenaar bij Buitenlandse Zaken, Ralph Wigram (Linus Roache) terecht, die stiekem geheime stukken door weet te sluiten aan Churchill. Minister-president Baldwin (Derek Jacobi) moet niets hebben van Churchills dreigende retoriek over de oorlogsplannen van Hitler – en zeker niet van een lid van zijn eigen Conservatieve Partij.

Terwijl de regering zich verbijt om de accurate cijfers over de Duitse herbewapening, begint Wigram steeds meer te twijfelen aan de juistheid van zijn handelen. De balans tussen de politieke ontwikkelingen en de melodramatische verhoudingen binnen de familie van Churchill slaat soms iets te ver door naar de persoonlijke levenssfeer, maar veteraan Richard Loncraine haalt als regisseur op de juiste momenten de touwtjes aan. De cast levert absoluut topwerk: Finney is briljant en Redgrave is in alle opzichten aan hem gevraagd. De film zit verder vol met bekende gezichten: op karakteracteurs als Wilkinson en Broadbent valt altijd te bouwen en hoewel Jacobi en Celia Imrie (als Churchills secretaresse) slechts kleine rollen hebben, weten ze er toch het maximale uit te persen. Roache en Lena Headey hebben sterke bijrollen als het echtpaar Wigram.

‘The Gathering Storm’ is tevens de titel van het eerste deel van Churchills autobiografische geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog, al gaat dat boek in op veel bredere en meer algemene thema’s dan de televisiefilm. In sommige opzichten wordt de politiek ondergeschikt gemaakt aan de persoonlijke beslommeringen van de familie Churchill. En dat is op zich toch een gemis, want cruciale feiten worden achterwege gelaten: aan de val van premier Baldwin wordt wel verwezen, maar geen woord over diens opvolger Neville Chamberlain (al is op het einde wel diens stem hoorbaar op de radio), diens appeasementpolitiek en het akkoord van München. Deze dramatische dieptepunten in het Britse buitenlandse beleid zouden al stof genoeg bieden voor een film op zich. Misschien hebben de makers ervoor gekozen om deze gebeurtenissen niet af te willen raffelen in het laatste deel van de film.

Drie BAFTA’s, drie Emmy’s, twee Golden Globes en een aantal andere awards nam ‘The Gathering Storm’ in ontvangst, waaronder – zoals gezegd – acteerprijzen voor hoofdrolspeler Finney. In 2009 kwam een vervolg uit: ‘Into the Storm’, waarin Brendan Gleeson en Janet McTeer de rollen van Winston en Clementine Churchill overnemen.

Hans Geurts