Totem (2022)
Regie: Sander Burger | 93 minuten | familie | Acteurs: Amani-Jean Philippe, Lies Visschedijk, Ole van Hoogdalem, Emmanuel Ohene Boafo, Céline Camara, Iliass Ojja, Bas Keijzer, Kenneth Herdigein
“Heel de aarde is je vaderland”, prijkt in neonletters op het gebouw van Centrale Bibliotheek Rotterdam. Maar dat geldt niet voor iedereen. De tienjarige Ama (Amani-Jean Philippe) is fanatiek zwemster en idolaat van Ranomi Kromowidjojo. Samen met maatje Thijs (Ole van Hoogdalem) oefenen ze voor een zwemkampioenswedstrijd. Op school doet ze het steengoed en thuis heeft ze een liefdevolle familie met een vader, Babacar (Emmanuel Ohene Boafo), die ’s nachts kantooruren draait in het gebouw de Rotterdam. Als gezin moeten ze wel voorzichtig zijn want ze verblijven illegaal in Nederland en moeten daarom misschien terug naar Senegal. Ama voelt zich niettemin tip top Nederlands en van Senegal weet ze haast niks behalve dat haar ouders er vandaan komen. Dan doet de politie een inval op het adres waar het gezin verblijft en worden Ama’s moeder en zusje meegenomen. Toevallig zijn Ama en haar vader op dat moment niet thuis. Hij zegt ook altijd tegen dochterlief: ga nooit naar de politie! Zodoende zwerft Ama op zoek naar vader over de Rotterdamse straten en helpt Thijs haar aan een schuilplaats in zijn achtertuin (moeder Laura (Lies Visschedijk) is nota bene politieagente). Bij de zoektocht heeft Ama bovendien hulp uit onverwachte hoek: een spiritueel dier dat eruitziet als een gigantisch stekelvarken, steunt haar door dik en dun.
‘Totem’ doet er alles aan om de woorden van Erasmus op de Centrale Bibliotheek eer aan te doen. Met de spreuk van Roffa’s bekendste denker verbindt het ook zonder gene het belangrijkste thema met de hoofdlocatie van de productie. En wanneer je nog niet doorhad dat dit relaas over hardwerkende en betrokken immigranten in Rotterdam afspeelt, zorgen een hoopje droneshots van de skyline en ludieke verwijzingen naar befaamde instituten uit de Maasstad, waaronder een groot landelijk nieuwsdagblad en lokale mediazender, hier wel voor.
Ondanks de gigantische stekels is Ama’s spirituele dier, een totem volgens de indianen, best snoezig. Als een mak schaap, gemaakt met de animatronic techniek, waggelt het stekelvarken achter de onvermoeibare Ama aan en helpt het haar om te gaan met grote mensenproblemen. Langzaam wordt ze bewust van de bijzondere veerkracht van haar spirituele dier. Daarnaast moet het aangenaam zijn geweest voor de jonge acteurs om tegen een soort grote robotpop te spelen in plaats een groene wand.
De scheve situatie van Ama en haar familie benadrukt ‘Totem’ door het uitbundige gebruik van de Dutch angle. De camera wordt onder een bepaalde hoek gehouden waardoor het beeld een hellende horizon krijgt. Zo treedt er een vervreemdend en enigszins desoriënterend effect op en voelt het alsof de wereld van Ama bijna altijd in onbalans is.
De jachtige en overijverige politiemens en de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) komen er genadig vanaf in ‘Totem’. De mensen zijn wel oké. Het systeem is de grote boosdoener en zit eigenlijk vol met betonrot na jaren van weinig mensgericht beleid. Maar wie zit er aan de knoppen van dat systeem? Begrijpelijk loopt de familiefilm met een grote boog rond dit soort vragen heen. Ook zou iemand daarvoor aanwijzen en veroordelen tegen het moraal van het verhaal ingaan.
Koud terug van de nederhit ‘De veroordeling’ (2021) schreef regisseur Sander Burger samen met Bastiaan Tichler het scenario voor Burgers eerste familiefilm. Het eindproduct is een redelijk spannende en gelaagde productie met het hart op de juiste plek. Vooral de oprechte kindervragen over identiteit en verbondenheid en de wankele en aarzelende reacties van de volwassenen hierop, omdat ze het eigenlijk ook niet echt weten, brengt Burger met compassie in beeld. En ook al zijn de weinige antwoorden vrij tam, levert het thuis op een druilerige namiddag misschien interessante gespreksstof op. Overigens had Burger de halfslachtige flauwe pogingen tot volwassenhumor, waaronder die over een overgevoelige koffiemachine, wel achterwege kunnen laten.
Roy van Landschoot
Waardering: 3.5
Speciale vertoning: Cinekid 2022 (openingsfilm)
Bioscooprelease: 13 oktober 2022
DVD-release: 12 januari 2023