Tramontane (2016)

Recensie Tramontane CinemagazineRegie: Vatche Boulghourjian | 105 minuten | drama | Acteurs: Michel Adabachi, Sajed Amer, Abido Bacha, Toufic Barakat, Georges Diab, Asraa a Drouba, Raymond Haddouni, Barakat Jabbour, Julia Kassar, Gaby Khalil, Nassim Khodr, Odette Makhlouf, Raymonde Saade Azar

In Libanon woedde van 1975 tot 1990 een bloedige burgeroorlog tussen diverse geloven, die het land nooit meer helemaal te boven is gekomen. Een gedeelde recente geschiedenis kent men er niet, omdat er nooit een narratief is ontwikkeld over de gruwelijkheden die er hebben plaatsgevonden, aldus regisseur Vatche Boulghourjian. Die zelf in Koeweit is geboren, maar Libanon tot zijn thuis rekent. Met zijn speelfilmdebuut ‘Tramontane’ wilde hij naar eigen zeggen onder andere een kritische discussie op gang brengen in Libanon. Om mensen ertoe te bewegen hun verleden onder ogen te komen.

Als de blinde muzikant Rabih (Barakat Jabbour) een paspoort wil bemachtigen om met zijn koor op Europese tour te gaan, komt hij erachter dat zijn identiteitsbewijs vervalst is. Zijn geboortepapieren zijn nergens te vinden, dus een bloedtest moet uitkomst brengen. Na enig aandringen vertrouwt zijn moeder Samar (Julia Kassar) hem echter toe dat hij geadopteerd is. Maar waar Rabih precies geboren is en wie zijn echte ouders zijn, kan ze hem niet vertellen. Alleen dat zijn oom Hisham (Tufic Barakat) hem in een van de laatste jaren van de burgeroorlog als baby heeft gevonden tijdens zijn legertijd. Om te achterhalen wie hij werkelijk is, gaat Rabih op pad om zijn verleden, en daarmee het verleden van zijn land, te ontrafelen.

Hij stuit hierbij op conflicterende verhalen over zijn oom, maar ook over de plek waar hij zou zijn gevonden en de gebeurtenissen die er rond zijn geboorte zijn plaatsgevallen. Hoe meer mensen hij spreekt, hoe duidelijker het wordt dat mensen hun rol in en hun herinneringen aan de burgeroorlog naar eigen inzicht invullen. Zo blijft Rabih lang in het duister tasten, maar wordt door zijn reizen ondertussen wel de pracht van het land in beeld gebracht. Het blijkt onmogelijk om tot een sluitend verhaal te komen, en daarom is het ergens wel fraai hoe Rabih zich uiteindelijk verzoent met zijn verzonnen verleden. Zolang hij maar muziek kan blijven maken.

Maar ergens wringt deze keuze ook wel. Voor iemand die zegt een kritische discussie los te willen maken, gaat regisseur Boulghourjian wel heel voorzichtig om met politieke gevoeligheden. Dat oom Hisham onfrisse dingen gedaan heeft en Rabih niet ‘zomaar heeft gevonden’, lijkt buiten kijf te staan. Toch vindt er nauwelijks een confrontatie tussen de twee plaats. Sterker nog: Hisham mag aan het einde van de film een traantje wegpinken om te laten zien dat hij heus ook wel gevoel heeft. Verder wordt nergens in de film duidelijk gerefereerd aan welke geloofsgroepen elkaar naar het leven stonden, laat staan wie welk geloof aanhangt. Wellicht dat het voor Libanezen makkelijk te achterhalen is, maar dat betekent dat er wel aardig wat achtergrondkennis als bekend verondersteld wordt.

Sterk is wel het spel van Julia Kassar, die Samar duidelijk laat worstelen met het feit dat ze Hishams verhalen nooit in twijfel heeft getrokken en van Barakat Jabbour, die Rabih wel gretig, maar niet te radeloos neerzet. Jabbour is zelf blind geboren en muzikant, dus in zekere zin zou je kunnen zeggen dat hij zichzelf speelt. Voor een eerste filmrol doet hij dat verdraaid goed. De muziek is prachtig, maar voor niet-ingewijden valt lastig te zeggen of Rabih daarin nog een bepaalde groei doormaakt. De film is met 105 minuten wat aan de lange kant, al blijven de (ver)gezichten boeien. Het is spijtig dat Boulghourjian niet wat scherpere keuzes gemaakt heeft, maar als eerste aanzet valt dit debuut absoluut te prijzen.

Wouter de Boer

Waardering: 3

Bioscooprelease: 3 augustus 2017