Up in the Air (2009)

Regie: Jason Reitman | 109 minuten | drama, komedie | Acteurs: George Clooney, Vera Farmiga, Anna Kendrick, Jason Bateman, Danny McBride, Melanie Lynskey, James Anthony, Steve Eastin, Dave Engfer, Doug Fesler, Tamala Jones, Andrew Kruczynski, Chris Lowell, Adam Rose, Lauren Mae Shafer, Sarah Arend, James Edward Ashton, Marvin Baldwin Jr., Courtney Benjamin, Zachary Borromeo, Stephen Brevig, Ed Callison, Shawn I. Chevalier, Mike Comstock, Eric Dwight, Sam Elliott, Lanette Fugit, Zach Galifianakis, Joe Hammerstone, Richard Hoffman Jr., Alexandria Iona, Dan Katzenberger, J.K. Simmons

Met dank aan ‘Thank You for Smoking’ (2005) en ‘Juno’ (2007) geldt Jason Reitman als een van de meest verfrissende jonge filmmakers in Hollywood. Oorspronkelijk had hij het plan bedacht om te debuteren met ‘Up in the Air’. In 2002 begon hij met het schrijven van een script. Tussendoor dienden zich mogelijkheden aan om ‘Thank You for Smoking’ en ‘Juno’ te maken. ‘Up in the Air’ werd op de lange baan geschoven. Van een rooskleurige situatie belandde Amerika – en vervolgens ook de rest van de wereld – in een economische malaise. Reitman maakte daar handig gebruik van door zijn script, over een crisismanager die altijd maar onderweg is, aan te passen aan de economische situatie in de wereld. De hoofdpersoon, Ryan Bingham, verdient zijn brood met het ontslaan van mensen. Om zijn film aan te kleden met authentieke beelden plaatsten Reitmans producers advertenties in lokale kranten in St. Louis en Detroit: ‘Ben jij recentelijk ontslagen? Meld je dan!’ Het filmteam deed zich voor als documentairemakers en vroegen de mensen die kwamen opdagen om de camera net zo te behandelen als de persoon die hen ontslagen had. Ook werden ze gevraagd te zeggen wat ze toen ze ontslagen werden graag hadden willen zeggen, maar niet durfden. Reitman gebruikte een aantal reacties in zijn film.

‘Up in the Air’ draait om Ryan Bingham, een rol die George Clooney op het lijf geschreven is. Bingham is een ‘career transition consultant’, wat erop neerkomt dat hij zijn geld verdient met het op straat zetten van anderen. Hij vliegt van de ene stad naar de andere, omdat zijn werkveld het hele land beslaat. Ryan leeft uit zijn koffer en brengt meer tijd door in vliegtuigen dan in zijn verwaarloosde appartement. Niet dat hij dat erg vindt. Integendeel: hij zou niet weten hoe hij zijn leven moest leiden als hij vaker ’thuis’ zou zijn. Nu de economie in zware tijden verkeert, is het voor Ryan booming business. Hij is dolgelukkig, helemaal als hij een mooie vrouw tegen het lijf loopt die net zo’n leven leeft als hij. Met deze Alex (Vera Farmiga) speurt hij in zijn overvolle agenda naar data waarop ze in dezelfde plaats zijn – of in de buurt – om af te spreken. Beide vinden het heerlijk, zo zonder verplichtingen, lekker doen waar ze zin in hebben. Maar dan duikt een doembeeld op: Ryans baas Craig (Jason Bateman) moet bezuinigen en is serieus geïnteresseerd in het idee van de pas afgestudeerde wijsneus Natalie (Anna Kendrick) om de ontslagen voortaan via webcam te doen. Ryans baantje staat op de tocht. Om Craig ervan te overtuigen dat het bedrijfsleven niet kan zonder mensen als hij, neemt hij Natalie mee op reis, om haar te laten zien wat het werk precies inhoudt: hoe mobiel hij moet zijn, hoe geïsoleerd hij leeft en hoe hij omgaat met de teleurstelling van de mensen die hij de laan uit moet sturen.

Hun gezamenlijke trip verandert zowel het leven van Anna als dat van Ryan. De ambitieuze Anna leert een aantal wijze levenslessen die ze van achter haar computer nooit had kunnen ervaren. Ryan zit voor het eerst sinds lange tijd opgescheept met een ander mens, met wie hij rekening moet houden. Tussendoor spreekt hij – steeds vaker – af met Alex, met wie hij meer lijkt te voelen dan hij aan zichzelf durft toe te geven. Wanneer Ryan uitgenodigd wordt voor de bruiloft van zijn zusje, die hij net als de rest van zijn familie in geen jaren heeft gezien, beseft hij voor het eerst hoe vreselijk eenzaam hij eigenlijk is. ‘Up in the Air’ vangt in één film niet alleen de angsten en zorgen van veel mensen in het moderne Amerika, maar ook hun plezier en genot. Het zware economische klimaat, de voortdurende angst om je baan te verliezen, eenzaamheid en vervreemding, maar ook de trend om je carrière vóór alles te laten gaan. Reitman verpakt het allemaal in een zeer prettige film die genreoverlappend is, je aan het lachen maakt en geen mens onberoerd zal laten. Sommige mensen zijn zoals Ryan; zij leven om te werken en niet andersom. Het werk is de beloning, niet het geld dat je ervoor krijgt. Voor anderen gaat het juist alleen om dat geld, dat ze zo hard nodig hebben om hun hypotheek te kunnen betalen en hun gezin te kunnen onderhouden. Het zijn traditionele waarden, die uiteindelijk zwaarder tellen – zo leert ‘Up in the Air’ ons – dan het rusteloze, eenzame leven van Ryan. Want wat heb je nou aan je vijf miljoen air miles als je niemand hebt om ze mee te delen?

In zijn omgeving begrijpt niemand Ryans manier van leven. Zijn familie heeft hem al jaren niet gezien en zijn nieuwe collega Anna kijkt hem aan alsof hij van een andere planeet komt. Laat het maar aan George Clooney over om de zelfingenomen charmeur overtuigend neer te zetten. Cool en berekenend trekt hij zijn plan, niets lijkt hem in de weg te staan. Of toch…? Clooney krijgt uitstekend partij van zijn tegenspelers. De knetterende chemie tussen hem en Vera Farmiga is all over the place. De jonge Anna Kendrick zet overtuigend en realistisch de eigenwijze Natalie neer, aanvankelijk zit ze nog vol grote plannen maar door schade en schande wordt ze al gauw wereldwijs. Jason Bateman is verrassend ingetogen als Ryans baas Craig. Leuke bijrollen zijn er van JK Simmons en Zach Galifianakis als ‘slachtoffers’ van ontslagkoning Clooney. Reitman heeft zijn film schitterend geschoten. ‘Up in the Air’ is aangekleed met grappige close-ups en prachtig gekadreerde composities. Ook de luchtshots waarmee de film opent zijn meer dan de moeite waard, evenals de score van Rolfe Kent. Je zou kunnen zeggen dat alles klopt aan deze warme, grappige mix van drama en komedie. ‘Up in the Air’ is in Amerika bijzonder goed ontvangen. De film wordt zelfs genoemd als een van de voornaamste kandidaten voor het jaarlijkse Oscargala en dat is meer dan terecht.

Jason Reitman heeft al twee uitstekende films op zijn naam staan en ‘Up in the Air’ is een waardige derde film. Misschien wel zijn meest complete en overtuigende tot nu toe. Dit geslaagde komische drama houdt zijn kijkers een spiegel voor. Reitman observeert, ontroert, maakt zijn kijkers aan het lachen en raakt meer dan eens de gevoelige snaar. Hij kiest bovendien niet voor de gemakkelijke uitweg van een voorspelbaar happy end, wat heerlijk verfrissend werkt. Prima staaltje vakwerk!

Patricia Smagge

Waardering: 4

Bioscooprelease: 14 januari 2010