Les destinées sentimentales (2000)

Regie: Olivier Assayas | 180 minuten | drama, romantiek | Acteurs: Emmanuelle Béart, Charles Berling, Isabelle Huppert, Olivier Perrier, Dominique Reymond, André Marcon, Alexandra London, Julie Depardieu, Louis-Do de Lencquesaing, Valérie Bonneton, Pascal Bongard, Didier Flamand, Jean-Baptiste Malartre, Nicolas Pignon, Catherine Mouchet

Assayas’ film – een bewerking van een roman van Jacques Chardonne – over priester en industrieel Jean Barnery (Charles Berling) en het wel en wee van het porceleinbedrijf van zijn familie, zal best interessante implicaties of observaties bevatten over sociale werkingen of psychologische effecten. Alleen, wanneer het in een dergelijke langdradige en weinig opzienbarende vorm gegoten is als hier, zullen er weinig toeschouwers bereid zijn de noodzakelijke aandacht hiervoor op te brengen. Mooie beelden en goede actrices maken een hoop goed, maar zijn uiteindelijk niet genoeg om deze drie uur lange film voortdurend boeiend te houden.

Er worden dertig jaar in het leven van Barnery uit de doeken gedaan, wat misschien geen slecht idee is, maar wel als hier drie uur aan besteed worden. Er is simpelweg te weinig interessants gaande om deze speelduur te rechtvaardigen. Jammer is het dan ook, dat Barnery als hoofdpersoon niet bepaald fascineert. Het is een wat nukkige, teruggetrokken persoonlijkheid, die te weinig tot leven komt. Interessant zijn enkele kernpunten in zijn leven: het moment dat hij zijn priesterschap aan de wilgen hangt en hoe hij het schuldgevoel ten opzichte van zijn ex-vrouw en kind als het ware afkoopt. Daarnaast is zijn betovering door Emmanuelle Béarts karakter mooi om waar te nemen. Tenslotte geeft zijn geleidelijke passie voor het familiebedrijf, en de zoektocht naar uniek porselein, nog wat kleur aan de persoonlijkheid van deze doorgaans zakelijke en schuchtere man. Dit kan voor interessante contrasten zorgen in een wat kortere film, maar wanneer je als kijker zo lang met hem moet optrekken, wordt zijn onverschillige houding enigszins vervelend.

Wel worden de verschillende stadia van veroudering mooi geacteerd door Berling, die voor de ogen van de kijker werkelijk ouder lijkt te worden zonder het toepassen van gimmicks. Hetzelfde geldt voor Béart, die van een frivool en mysterieuze, mooie jonge vrouw langzaam transformeert tot een volwassen en wijze dame, hoewel ze altijd haar gevoel voor romantiek blijft behouden. Haar introductie in het verhaal lijkt erg op die van Juliette Binoche in ‘Chocolat’, die ook de Christelijke waarden niet al te nauw nam, en die door haar eigenzinnigheid voor een frisse wind zorgde binnen de gemeenschap – in dit geval binnen de persoon van Berling. Een mooie, waardige rol voor Béart. Als je als vrouwelijke actrice niet schril afsteekt tegen een in dezelfde film figurerende Isabelle Huppert, mag je zeker serieus genomen worden. Want Huppert maakt hier, ondanks haar kleine rol, indruk in praktisch al haar scènes. Op typisch onderkoelde wijze neemt ze afwisselend afstand van – en zoekt ze toenadering tot haar man Jean. En toch beginnen er langzamerhand scheurtjes te ontstaan in haar ijzig koele voorkomen en vormen er zich ook bij haar tranen in de ogen. Had de film maar volledig over de vrouwelijke personages kunnen verhalen.

Een probleem is natuurlijk ook dat de porseleinindustrie weinig tot de verbeelding spreekt. Dit hoeft geen probleem te zijn – immers, wie had gedacht dat een film over Cricket, ‘Lagaan’, opwindend zou kunnen zijn? – maar dan moeten de problemen eromheen wel interesse opwekken. Politieke spelletjes binnen en buiten het familiebedrijf, à la ‘The Godfather’, en de (psychische) gevolgen voor de personages, kunnen boeiend zijn onafhankelijk van het type bedrijf. Dit blijkt hier echter niet het geval te zijn. Gesprekken met verschillende belangengroepen, snelle overnames, en frustraties over nieuwe fabrieken en het niet bereiken van het gewenste resultaat vormen de dramatische hoogtepunten. Wel wordt het fabricatieproces van het porcelein op mooie, gedetailleerde manier gefilmd, als zit je naar een documentaire van Joris Ivens te kijken.

De kostuums en settings zijn ook vaak wonderschoon, maar kunnen niet verhullen dat het verhaal inhoudelijk niet bijster veel te bieden heeft en makkelijk in de helft van de tijd verteld had kunnen worden. Verder is de romance tussen Béart en Berling aanvankelijk interessant door de botsing van persoonlijke opvattingen van de beide personen – bijvoorbeeld wanneer het gaat om de waarde van werk, rationaliteit, en liefde – maar wordt er op een wat teleurstellende wijze een harmonieuze conclusie gevormd. Hoewel er met Berling nu eindelijk een band ontstaat met de kijker, lijkt dit wat aan de late kant te zijn, waardoor het te simpel aanvoelt.

‘Les destinées sentimentales’ heeft best aspecten die de moeite waard zijn, maar deze krijgen uiteindelijk te weinig gewicht of worden te erg overschaduwd door het weinig opmerkelijke karakter van het uitgesponnen verhaal.

Bart Rietvink

Waardering: 2.5

Bioscooprelease: 9 augustus 2001