Indiana Jones and the Last Crusade (1989)

Regie: Steven Spielberg | 127 minuten | actie, avontuur | Acteurs: Harrison Ford, Sean Connery, Denholm Elliott, Alison Doody, John Rhys-Davies, Julian Glover, River Phoenix, Michael Byrne, Kevork Malikyan, Robert Eddison, Richard Young, Alexei Sayle, Isla Blair

Naar eigen zeggen regisseur Steven Spielbergs favoriete ‘Indiana Jones’-film en het is niet moeilijk te raden waarom. Net als het eerste deel ‘Raiders of the Lost Ark’ nagenoeg perfect op alle terreinen en waar deze film wellicht iets van de adrenaline-rush van ‘Raiders’ en de aanwezigheid van Karen Allen mist, wordt dat ruimschoots goedgemaakt gemaakt door de vader-zoon relatie die de belangrijkste verhaallijn vormt naast alle actie.

Na het duistere en voor velen teleurstellende ‘Indiana Jones and the Temple of Doom’ keren Spielberg en bedenker/producer George Lucas terug naar de vertrouwde thema’s: een zoektocht naar een (christelijk-) religieus voorwerp, met fanatieke nazi’s in hun kielzog. Dit keer loopt Indy tijdens een boekverbranding parade zelfs Adolf Hitler (Michard Sheard) zelf tegen het lijf. De halsbrekende toeren, prachtig opgezette actiescènes – waaronder één met een enorme Duitse tank in de woestijn -, veel humor en een hoop schitterende en totaal van elkaar verschillende locaties, maken de film tot topentertainment.

Aan het begin van de film wordt er in een lang en prachtig nostalgisch gefilmd segment (dat eigenlijk een film op zichzelf vormt) ingezoomd op de jeugd van Indiana Jones. De zo tragisch jong gestorven River Phoenix speelt hier de jonge Indy en de kijker komt veel te weten over Indy’s levenslange passie voor kunstvoorwerpen en schatten. In een aantal amusante scènes is ook de oorsprong van zijn angst voor slangen, het gebruik van zijn befaamde zweep en hoe hij aan het litteken op zijn kin komt te zien. Een feest van herkenning dus. Hierna begint de film pas goed, maar na dit opwindende begin, kan ‘Indiana Jones and the Last Crusade’ al niet meer stuk.

Harrison Ford glijdt weer volkomen in de titelrol van Indiana Jones en is weer heerlijk op dreef als de stuntende, soms stuntelende en sarcastische archeoloog annex avonturier. Indy had eerder sidekicks (zo duiken ook Denholm Elliott als de wereldvreemde professor Marcus Brody en John Rhys-Davies weer op als de vermakelijke Sallah) maar de beste (sparring)partner van allemaal is Sean Connery als Indy’s vader, Henry Jones. Hoewel Connery in werkelijkheid niet oud genoeg is om Fords vader te zijn, zorgt zijn ouderwetse verschijning ervoor dat dat geen probleem is – en tegelijkertijd weet Connery genoeg levensvuur in de rol te stoppen, dat hij niet als een oude man overkomt. Zijn Henry Jones is een kenner van de Middeleeuwen en fervent jager op de Heilige Graal, die gevangen wordt genomen door de nazi’s. Deze worden aangevoerd door de sinistere SS-officier Vogel (Michael Byrne). Indy krijgt, behalve van Sallah, hulp van de kunsthistorica dr. Elsa Schneider (Alison Doody), die eerder met zijn vader samenwerkte. Doody is het enige echte minpuntje op het acteervlak. Ze weet te weinig van haar rol te maken en steekt maar bleekjes af bij haar voorgangsters, vooral Allen. Verder heeft Julian Glover een mooie rol als de aalgladde rijkaard Walter Donovan.

Veel van de “vaste” crew keerde terug voor de film: John Williams componeerde wederom de muziek en maakt nieuwe variaties op de bekende Indiana Jones-theme, de cinematografie van Douglas Slocombe (in zijn laatste film) is klasse. Man van de geluidseffecten Ben Burtt (ook bekend van onder andere ‘Star Wars’) won een Oscar voor “Sound Editing” samen met Richard Hymns.

De visuele effecten doen, gezien de voortschrijdende techniek, nu wat kneuterig gemaakt aan, met name de scène waarin een Duits vliegtuig over een weg “rijdt”, maar ook dat heeft zo zijn charme bij een film als deze. Wel zijn er wat momenten waarin Lucas en Spielberg iets te veel op slapstick-achtige komedie leunen, maar gelukkig dit gaat niet ten koste van de actie.

Eén van de leukste elementen aan de Indiana Jones-serie, zijn de memorabele momenten, die ervoor zorgen dat je meteen weet dat het een Indiana Jones-film is èn welk deel het is. Of het nu de rollende bal in deel 1, de achtervolging in de mijnkarretjes in deel 2 of, zoals in dit deel de achtervolging met de tank of de tocht met de Zeppelin, telkens weten de makers nieuwe en frisse actiescènes te verzinnen.

‘Indiana Jones and the Last Crusade’ leek het laatste avontuur van de filmheld te zijn en met de slotscène was er een passend einde aan de trilogie gekomen. Toch staken Lucas, Spielberg en Ford regelmatig de koppen nog eens bij elkaar, zonder het lange tijd eens te worden over nòg een vervolgdeel, maar in 2008 werd de serie voortgezet met ‘Indiana Jones and the Kingdom of the Crystal Skull’.

Hans Geurts

Waardering: 5

Bioscooprelease: 29 september 1989
4K UHD-release: 11 juni 2021