Runaway Train (1985)

Regie: Andrei Konchalovsky | 111 minuten | actie, avontuur | Acteurs: Jon Voight, Eric Roberts, Rebecca De Mornay, Kyle T. Heffner, John P. Ryan, T.K. Carter, Kenneth McMillan, Stacey Pickren, Walter Wyatt, Edward Bunker, Reid Cruickshanks, Dan Wray, Michael Lee Gogin, John Bloom, Hank Worden, John Otrin, Norman Alexander Gibbs, Dennis Ott, Don Pugsley, John Fountain, Wally Rose, Danny Trejo, Big Yank, Tom Lister Jr., Dana Belgarde, Diane Erickson, Larry John Meyers, Don MacLaughlin, Vladimir Bibic, William Tregoe, Loren Janes, Obie Weeks, John-Clay Scott, Robert M. Klempner, Carmen Filpi, Phillip Earl, Tom Keenan, Tony Epper, Jerry Brainum, Duey Thomasick

‘Runaway Train’ oogt op het eerste gezicht als een typische jaren 80-actiefilm: luid, energiek en explosief. Maar onder de oppervlakte schuilt een film die onstuimiger en gelaagder is dan zijn genre-etiket doet vermoeden — rauw, existentieel en soms verrassend poëtisch.

Het verhaal begint in een zwaarbewaakte gevangenis in Alaska, waar Manny (Jon Voight), een geharde beroepscrimineel, na drie jaar eenzame opsluiting weet te ontsnappen. Samen met de jonge, onbezonnen Buck (Eric Roberts) vlucht hij de ijzige wildernis in. Ze belanden op een goederentrein, die kort na vertrek onbestuurbaar blijkt en almaar voort dendert zonder machinist. Terwijl de autoriteiten in paniek raken en de sadistische gevangenisdirecteur Ranken (John P. Ryan) hen op de hielen zit, is het vooral de onderlinge dynamiek tussen de twee voortvluchtigen die de film aandrijft.

Dat is meteen ook wat ‘Runaway Train’ onderscheidt van zijn tijdgenoten. Waar veel actiefilms uit de jaren 80 inzetten op bombast en spektakel, wordt de losgeslagen trein hier vooral gebruikt als voertuig voor een karakterstudie die eerder doet denken aan de sobere cinema van de jaren 70. Dit doet echter niet af van de actiescènes. De stunts voelen ruw en ongepolijst waardoor het gevaar bijna tastbaar is.

Het oorspronkelijke scenario kwam van niemand minder dan de Japanse grootmeester Akira Kurosawa, maar toen het project niet van de grond kwam, belandde de regie uiteindelijk in handen van Andrei Konchalovsky. Het script werd herschreven door onder anderen Edward Bunker, zelf een ex-gedetineerde die naam maakte als schrijver en bekend staat om zijn realistische misdaadverhalen. Zijn vingerafdrukken zijn met name voelbaar in de geloofwaardige dialogen onder de gevangenen.

De twee hoofdrollen, die beiden genoten van Oscarnominaties, worden met volle overgave en zonder rem gespeeld. Roberts zet Buck neer als een kind in een mannenlichaam: nerveus, impulsief, vol kleine uitroepen en nerveuze tics. Hij komt akelig in de buurt van overacting, maar het past bij het kinderlijke enthousiasme van zijn karakter. Hij kijkt op tegen Manny, de gehavende veteraan, gespeeld door Voight. In zijn blik schuilt de dreiging van iemand die niets meer te verliezen heeft. Hoewel hij zijn rol soms met dikke penseelstreken neerzet, overtuigt hij met zijn duistere intensiteit.

Naarmate de trein doordendert en de dood steeds onvermijdelijker lijkt, sluipt er een existentiële onderlaag in de film. Tussen het geraas en geweld door ontvouwt zich een verhaal over de grenzen van vrijheid en de tragiek van het mens-zijn. Wanneer iemand Manny toebijt: “You’re an animal!”, snauwt hij terug: “No, worse! Human.” Een pijnlijke waarheid die aan het hart van de film ligt: het is niet het instinctieve beest waar we bang voor moeten zijn, maar juist de rationele mens.

‘Runaway Train’ is een zeldzame hybride die raast als een actiefilm en snijdt als een tragedie. Geen glad spektakel, maar een ijskoude rit naar de uiterste randen van de menselijke aard.

Julian Meijer

Waardering: 4

Bioscooprelease: 29 mei 1986