The Killing of a Chinese Bookie (1976)
Regie: John Cassavetes | 135 minuten | drama, misdaad | Acteurs: Ben Gazzara, Timothy Carey, Seymour Cassel, Robert Phillips, Morgan Woodward, Jhn Kullers, Al Ruban, Azizi Johari, Virginia Carringon, Meade Roberts, Alice Fredlund, Donna Gordon, Haji, Carol Warren, Derna Wong Davis
‘The Killing of a Chinese Bookie’ is in twee versies uitgebracht, zowel in de bioscoop als op dvd: de versie die voor deze recensie bekeken is, is de langere versie, die in eerste instantie uitgebracht werd in 1976. Het is John Cassavetes’ commercieel minst succesvolle film, naar verluidt werd de film na een week al uit de bioscopen gehaald. Cassavetes’ director’s cut , die twee jaar later in roulatie ging, was niet alleen zo’n half uur korter, maar de film werd ook opnieuw gemonteerd. Helaas voor de eigenzinnige filmmaker werd ook deze versie geen succes. En dat is eigenlijk niet terecht.
De film is een prachtige karakterstudie van nachtclubeigenaar Cosmo Vitelli. Gooi al je vooroordelen over een baas in een stripteasetent maar overboord, want Cosmo is zonder twijfel het tegendeel van wat je verwacht. Hij is geen louche onderwereldfiguur, maar gewoon een kleine zelfstandig ondernemer, die klaarblijkelijk erg in zijn element is. Hij voelt zich overal op zijn gemak, heeft respect voor zijn vrouwelijke werkneemsters, houdt oprecht van ze en bespreekt zelfs zaken met ze. Weliswaar is hij in de nachtclub onafscheidelijk van zijn whiskey on the rocks, en heeft hij net de laatste termijn van zijn gokschuld betaald, maar Cosmo is een charismatische man, aan wie je niet echt een hekel kunt krijgen.
Om het heuglijke feit te vieren dat hij van zijn schuld af is, nodigt hij drie van zijn “dames” uit om een avondje te gaan stappen. Hij is onlangs uitgenodigd door Mort (Seymour Cassel), een gast in zijn nachtclub, die zelf ook een club bestiert. Ondanks dat zijn vriendin Rachel (Playmate juni 1975 Azizi Johari) hem waarschuwt, gaat Cosmo toch weer de fout in en loopt zijn nieuwe gokschuld binnen een mum van tijd op tot 23000 dollar. Luchthart-treurniet Cosmo brengt zijn meiden na deze enerverende nacht netjes thuis en vertelt zijn vriendin dat hij de schuld gaat afbetalen. Niet lang daarna staan de crediteuren bij Cosmo voor de deur en doen ze hem een voorstel. Wanneer Cosmo een Chinese bookmaker omlegt, zal zijn schuldbekentenis vernietigd worden. Cosmo is heeft echter principes en weigert onder de belofte dat hij het geld liever terugbetaalt, maar daar willen de gangsters niets van weten. Onder dwang wordt Cosmo op pad gestuurd en de titel van de film wordt waarheid. Wanneer hij gewond terugkeert van zijn missie blijkt al snel dat hij zelf zijn leven niet meer zeker is.
Wanneer je weet dat Ben Gazzara de film veel te lang vond, kun je je goed voorstellen welke scènes er volgens hem geschrapt hadden mogen worden. De auditie van het koffieshopmeisje, de optredens in de nachtclub, het uitje naar de bioscoop; het zijn scènes die met het verhaal op zich niet veel te maken hebben. Toch zijn deze onmisbaar voor de beeldvorming van het karakter Cosmo Vitelli en zetten ijzersterk de sfeer van de film neer. Gazzara zet Cosmo op meesterlijke wijze neer, draagt vrijwel elke scène. Cassavetes zoemt regelmatig in op de acteur, die met een geweldige mimiek een zelfverzekerde man neerzet, die er niet over peinst om te dubben over zijn levensinvulling, maar later, wanneer de gangsters grip op hem krijgen, slaat de vertwijfeling toe. Gazzara is een genot om naar te kijken en het is dankzij zijn acteerprestatie dat de film zo lang blijft boeien. De manier waarop hij met zijn werknemers praat, als zij voor aanvang van de show bij de pakken neer lijken te zitten, is memorabel.
Cassavetes staat er om bekend geen plotgedreven films te maken en het moet gezegd worden dat in het verhaal van ‘The Killing of a Chinese Bookie’ zeker onlogischheden zitten. Waarom zouden die gangsters die zelf al bang waren om de zwaar beveiligde Chinees om te brengen, een amateur het vuile werk op laten knappen? Het zou toch veel beter zijn om het geld te incasseren? Toch is dit gegeven geen stoorzender in de film. Vanaf het moment dat Cosmo zijn schuldbekentenis verscheurt in de auto van de gangsters, wordt de spanning enorm opgevoerd. De piepende banden op de snelwegscène gaan bijvoorbeeld door merg en been. Een nagelbijtende scène is ook die waarin Cosmo in een verlaten gebouw de gangsters één voor één probeert te slim af te zijn. Over de gehele linie is ‘The Killing of a Chinese Bookie’ echter niet enerverend genoeg om mensen aan te spreken die een actiefilm of thriller verwachten. Daarvoor is het tempo te traag, zij zullen de tussenliggende scènes in de nachtclub een bezoeking vinden. Det neemt echter niet weg dat John Cassavetes’ lezing van een film-noir boeit tot in de tenen.
Monica Meijer