A Most Violent Year (2014)

Regie: J.C. Chandor | 125 minuten | actie, misdaad, drama, thriller | Acteurs: Oscar Isaac, Jessica Chastain, David Oyelowo, Alessandro Nivola, Albert Brooks, Elyes Gabel, Catalina Sandino Moreno, Peter Gerety, Christopher Abbott, Ashley Williams, John Procaccino, Glenn Fleshler, Jerry Adler, Annie Funke, Matthew Maher, David Margulies, Pico Alexander

De wereldwijde oliecrisis van 1979 liet in de erop volgende jaren grondig zijn sporen na. Hogere prijzen, stevigere concurrentie en de toename van georganiseerde misdaad werden het gemeengoed. Deze barre tijd vormt de achtergrond van ‘A Most Violent Year’. Maar waar dit soort films vaak verteld worden vanuit het perspectief van de misdadiger, is het hier de onschuldige oliehandelaar die met de eer spelen mag. Of hij daadwerkelijk zo onbedorven is, moet echter nog maar blijken.

‘A Most Violent Year’ geeft zich langzaam bloot. Dat werkt genoeglijk. Vaak genoeg is film al na tien minuten voor het restant uit te tekenen. Hier zijn de raadselen langer beteugeld. De opening dient puur als sfeerbepaling en, belangwekkender, als narratieve aanjager. Brokjes informatie wekken genoeg vragen op om verder te willen kijken. De vraag wie goed is en wie slecht blijft zo subtiel rond sluimeren.

De oliehandelaar om wie het in ‘A Most Violent Year’ gaat, heet Abel Morales (een opperbeste Oscar Isaac, in een treffende Michael Corleone-rol). Heel veel komt de toeschouwer aanvankelijk niet te weten over de hardwerkende immigrant. Zijn bedrijf in stookolie heeft hem financieel geen windeieren gelegd. Toch zijn er anno 1981, het statistisch meest gewelddadige jaar van New York, enkele complicaties. Herhaaldelijk is het bedrijf slachtoffer van brutale roofovervallen, waarbij tankwagens vol olie op hardhandige wijze worden gekaapt. De daders zijn onbekend. De pressie stijgt wanneer Abel onderwijl de grootste aankoop in de geschiedenis van het bedrijf wil doen. Het stuk land ademt toekomst, maar dan moet eerst wel aan de betalingstermijn van dertig dagen worden voldaan. Het Amerikaanse Openbare Ministerie vertrouwt de groei van het bedrijf echter niet en gaat op onderzoek uit. De concurrentie zit in die tijd niet stil.

Blijft Abel zijn strijd langs de ethische weg volgen of leert hij zich te bedienen met dezelfde wapenen als diegenen die tegenover hem staan? En welke rol speelt zijn knappe, maar sluwe vrouw Anna (Jessica Chastain) daarin? Dankzij de voortreffelijke opbouw blijft die spanning lang hangen. Het enige antwoord ligt vast in de titel. Bovendien is deze invalshoek ook meer dan interessant, omdat het de genreconventies knap door elkaar weet te gooien. De gewone, hardwerkende zakenman lijkt naar het zich laat aanzien niet anders dan de misdadiger. De maffiose hiërarchie van het oliebedrijf spreekt boekdelen. Of is het juist zo dat de crimineel niet veel verschilt van ons, de normale mens. Het is een terugkerend en interessant thema in het werk van regisseur J.C. Chandor. Waar het in ‘A Most Violent Year’ om de oliehandel gaat, vertelde zijn debuutfilm ‘Margin Call’ (uit 2011) over het riskante gegok met geld in de financiële wereld. Zolang dit soort corrupte bedrijven en organisaties letterlijk en figuurlijk over lijken gaan, is de gewone mens, voor zover die bestaat, altijd de dupe.

Dat ‘A Most Violent Year’ uiteindelijk de nodige clichés niet schuwt is jammer, maar niet al te hinderlijk. De kalme maar indringende manier waarop het verhaal vorm krijgt, is sterk. Vaal gele tinten, een koud en verdorven New York – immer onder het vriespunt – en strakke beeldvoering maken het af. Op de radio gaat het enkel over politiek, moord en doodslag. Niet alleen zegt die equatie wederom iets over de verachtelijkheid van de gevestigde macht, ook zet het een drukkende lading op de film. Vermogende productie.

Wouter Los

Waardering: 4

Bioscooprelease: 12 februari 2015
DVD- en blu-ray-release: 9 juni 2015