United States of Love – Zjednoczone stany milosci (2016)

Recensie United States of Love CinemagazineRegie: Tomasz Wasilewski | 104 minuten | drama | Acteurs: Julia Kijowska, Magdalena Cielecka, Dorota Kolak, Marta Nieradkiewicz, Tomasz Tyndyk, Andrzej Chyra, Lukasz Simlat, Marcin Czarnik, Jedrzej Wielecki, Julia Chetnicka, Malgorzata Majerska, Igor Bejnarowicz, Zuzanna Bernat, Lech Lotocki, Dorota Papis, Michal Grzybowski

De laatste jaren is de nationale geschiedschrijving voor Poolse filmmakers een geliefd onderwerp. Zo werpen in het Oscarwinnende ‘Ida’ (Pawel Pawlikowski; 2013) gebeurtenissen uit de Tweede Wereldoorlog vele jaren later hun schaduw over de coming of age van de naamgever van de film. Het devote meisje leert dat veel van haar landgenoten tijdens de oorlog verre van heilig waren. Het verleden is niet zo eenduidig als vaak gedacht wordt. Ook een regisseur als Wojciech Smarzowski treedt met zijn kritische commentaren op het Polen van weleer in de voetsporen van de aartsvader van de Poolse cinema, Andrzey Wajda. Met films als ‘Róza’ (2011) en ‘The Dark House’ (2009) toont hij evenzeer dat de Poolse geschiedenis zijn duistere kanten kent. Tomasz Wasilewski sluit zich met zijn ‘United States of Love’ aan bij deze golf van zelfbewuste films.

In ‘United States of Love’ staat het Polen van na het vallen van de Berlijnse Muur centraal. Een land waarin het pas ontdekte Fanta, aerobics en Hollywood een magische ondertoon hebben. Een land waarin kennis wordt gemaakt met grote koelkasten, spijkerbroeken en voorheen verboden seksfilms. Een land waarin de Dollar een rol van betekenis krijgt. De vrijheid van het Westen lonkt. Ook voor de vrouwen in het land.

Datzelfde geldt voor de voor vrouwelijke hoofdpersonages van ‘United States of Love’: een eenzame schooldirectrice wier echtgenoot in het buitenland werkzaam is, een lerares die een strijd voert tegen haar ouderdom, een godvrezende medewerker van een videotheek en een aerobicsinstructrice die ervan droomt model te worden. Allen hopen ze op een betere toekomst. Ze willen werken, zelf bepalen waar ze hun geld aan uitgeven en hun afhankelijkheid aan de man (en de patriarchale kerk) bij het oud vuil doen. Maar vooral willen ze ook seksuele vrijheid kennen. Want als de man een grenzeloos bestaan mag hebben, dan mogen vrouwen toch zeker ook wel het recht hebben om affaires aan te gaan, seks te hebben met wie ze maar willen en een gevoel van eeuwige jeugd te creëren?

De strijd die de vier leveren vindt plaats in een vrijwel kleurloos decor. De spaarzame kleuren die er wel zijn, blijven vlak. Als zonnestralen die door het wolkendek verhinderd worden daadwerkelijk door te breken. Het zijn de kleurtinten van vrijheid en emancipatie. Het Polen van ‘United States of Love’ krijgt weer geleidelijk aan een blos op de wangen. Maar de zwakheid ervan verraadt dat er nog een lange weg te gaan is.

Hoewel misschien niet allemaal even subtiel, treft het wel doel. Dat komt mede door de details. De manier waarop mannen met simpele gebaren en aanrakingen hun superioriteit willen bevestigen. En de blikken van de vrouwen die daarop volgen. De wijze waarop de man in beeld hoger geplaatst lijkt te worden, alsof de camera hun hiërarchische positie wil herbevestigen. En ook hier de blik waarmee de vrouw reageert. Omhoog gericht. Niet zozeer naar de man, maar verder. Naar die hemel die er bovenuit prijkt. Een ruimte van vrijheid. Waar alles mogelijk is. Maar die tegelijkertijd niet meer dan een illusionaire ruimte is.

Want hoe de vier vrouwen de strijd ook aangaan, aan het eind van de rit blijven ze met lege handen staan. De misogyne stigma’s van het Polen na de Muur, die ‘United States of Love’ ons hier toont, stonden (en wellicht staan) stijf overeind. Met elke poging van de vrouwen om er wat van te maken, zakken ze dieper weg in een drijfzand van mannelijke overheersing. Uiteindelijk verandert er weinig voor ze. Dat komt over als een narratief zwaktebod, maar door de ongemakkelijke en vooral pijnlijke vernederingen die de vrouwen ondergaan blijft de film desondanks gemakkelijk overeind.

Wouter Los

Waardering: 4

Bioscooprelease: 2 maart 2017