Among Horses and Men (2010)

Regie: Marjoleine Boonstra | 78 minuten | documentaire

Het begin van ‘Among Horses and Men’ is dermate mystiek dat je je bijna in ‘Uncle Boonmee Can Recall His Past Lives’ waant, de Gouden Palm-winnaar van het filmfestival in Cannes in 2010 van regisseur Apichatpong Weerasethakul. Er klinken zachte, nachtelijke dierengeluiden; het beeld is gevuld met donkere grijstinten; er komen paarden voorbij waarvan de ogen in de camera fel oplichten, vergelijkbaar met de stille, felogige beesten die in ‘Uncle Boonmee’ rondliepen. ‘Uncle Boonmee’ is een tamelijk bevreemdende, abstracte film, waarin de dood en reïncarnatie centraal staan. Vanaf de tweede scène oogt ‘Among Horses and Men’, een documentaire van Marjoleine Boonstra die op het IDFA 2010 in première is gegaan, echter al een stuk conventioneler dan dat: het daglicht is ingetreden en laat een paardenranch zien in Nevada, een staat in de Verenigde Staten die grotendeels uit woestijn bestaat. Desondanks is de thematiek van de twee films enigszins vergelijkbaar: dit is namelijk niet zomaar een ranch, maar eentje die onderdeel is van de staatsgevangenis en waarin veroordeelde gevangenen wilde, net binnengebrachte paarden moeten temmen. Het levert een mooie win-winsituatie op: de baas van de ranch kan zowel wilde paarden laten temmen en vervolgens doorverkopen, en de gevangenen kunnen goed gedrag vertonen en een stap zetten in de richting van een terugkeer naar de maatschappij.

De parallel tussen de paarden en de cowboys hoeft niemand te ontgaan. Beide groepen komen net ‘uit het wild’ en moeten getemd worden om vervolgens weer in de wereld buiten de ranch te kunnen functioneren. De gelijkenis wordt meerdere keren expliciet genoemd en is er daardoor soms wel dik bovenop gelegd, maar is op zichzelf boeiend genoeg om in grote mate een leidraad van de film te vormen. Gedurende de film winnen de gevangenen en de paarden steeds meer elkaars vertrouwen, wat indringende taferelen oplevert – de verantwoordelijkheid over een edel dier vormt voor de cowboys ook een confrontatie met zichzelf.

De documentaire is wel tamelijk conventioneel gefilmd: er wordt telkens gewisseld tussen pratende hoofden en hinnikende paarden, met af en toe een landschapshot tussendoor. De achtergrondmuziek stemt ietwat tweeslachtig: de muziek zelf is niet onaardig, maar het komt wel bij elk moment zonder spraak weer om de hoek zetten. Iets meer stilte is juist in zo’n film, die zich grotendeels in afzondering in de woestijn van Nevada afspeelt, een probaat middel om het gevoel dat daar overheerst op de kijker over te brengen.

De hoofdrolspelers blijven desalniettemin boeien. Ondanks de grove misdaden waarvoor ze zijn veroordeeld, de lichtelijk vervaarlijke oogopslagen en ruige stoppelbaarden weten ze toch allemaal wel wat sympathie op te wekken, mede omdat ze heel menselijk en vol berouw naar voren (mogen) komen. Deze interviews zijn goed opgebouwd: langzaamaan word je als kijker bekend gemaakt met de gevangenen, wat hun achtergronden zijn en – zeker niet onbelangrijk – waarvoor ze vastzitten. Hierdoor krijg je ondanks alle gruweldaden die ze uiteindelijk opsommen, toch sympathie voor ze. Uit deze stukken blijkt ook hoe goed Boonstra ze interviewt, ook als ze niet eens vragen stelt: meestal komen de mooiste ontboezemingen na lange stiltes, waarin de interviewster simpelweg wacht op totdat de geïnterviewden hun ontboezemingen voortzetten.

Misschien moeten zij zichzelf wel meer temmen dan de paarden waarmee ze geconfronteerd worden. De tragische ondertoon is dat hoewel de paarden allemaal wel min of meer tam worden en voor recreatief gebruik doorverkocht worden, je niet aan de indruk kan ontsnappen dat bij de cowboys een deel waarschijnlijk na zijn straf weer in misdaad zal vervallen. Zal iemand die al meer dan een dozijn gevangenissen van binnen heeft gezien en steeds zelden langer dan enkele weken op vrije voeten kan blijven, na een paar maanden paarden temmen opeens als braaf burger de wereld tegemoet kunnen treden? Je kunt je niet voorstellen dat deze vorm van reclassering in alle gevallen helemaal perfect werkt; velen zullen op het juiste pad blijven, maar sommigen van de hoofdrolspelers in de film zullen in de toekomst weer voor een ernstig vergrijp veroordeeld worden.

Het is een indringende conclusie bij een vakkundig gemaakte documentaire. Het is geen boodschap die er enorm inhakt, zoals dat bij documentaires van een echt hoog kaliber wel het geval is. Daarvoor is die frictie tussen de serene rust op de ranch in de woestijn en de ruige inborst en achtergrond van al zijn bewoners iets te conventioneel en vlak in beeld gebracht. Iets meer ‘Uncle Boonmee’-achtige experimenten had waarschijnlijk een wat meer ongetemde, gedurfde film opgeleverd en daardoor een diepere indruk op de kijker kunnen achterlaten. Nu is ‘Among Horses and Men’ een mooie documentaire geworden, maar niet een waar je het jaren later nog over hebt.

David van Marlen

Waardering: 3.5

Bioscooprelease: 20 januari 2011