Buddha Collapsed Out of Shame – Buda as sharm foru rikht (2007)

Regie: Hana Makhmalbaf | 81 minuten | drama, oorlog | Acteurs: Abbas Alijome, Abdolali Hoseinali, Nikbakht Noruz

‘De onschuld van het kind’ verdwijnt in ‘Buddha Collapsed Out of Shame’ als sneeuw voor de zon. Op intrigerende wijze laat de piepjonge regisseuse Hana Makhmalbaf (19 jaar) je een kinderwereld zien in het grotendeels door de Taliban verwoeste Afghanistan.

De kleine Bakhtay kan je vanaf het eerste moment niet anders dan vertederen, door haar ondeugende blik en haar oprechte geloof in de goedheid van de wereld. Het stoort absoluut niet dat je enkel het perspectief van de kinderen getoond wordt. Dit geeft misschien wel een eerlijker beeld van de wantoestanden in Afghanistan, dan wanneer je de volwassenen wereld voorgeschoteld zou krijgen. Het perspectief van volwassenen zie je immers al voldoende door de beelden van de media, waarin je vaak ook nog eens te maken hebt met mensen die de ellende zelf niet meemaken. De media leggen enkel op ‘subtiele’ manier vast wat er gaande is in de wereld, met alle gruwelen van dien. Deze film laat, zonder veel geweld te tonen, juist zien hoe pijnlijk de situatie is.

De ‘kleine’ problemen die Bakhtay bezighouden, zoals het in bezit zijn van een schrift, blijken veelal toch niet zo klein. Ze vertellen je wat er (vooral ook als vrouw) belangrijk is om voor elkaar te krijgen in een leefsituatie zoals nu in Afghanistan. Als je als vrouw niet naar school gaat, ben je nergens en zul je altijd onderdanig blijven. Het is confronterend om te zien dat Bakhtay dit al zo jong beseft, maar het geeft je een klein beetje hoop voor de weinigen die zich er door heen weten te vechten.

De visie van Bakhtay geeft je geen totaal ander beeld van wat je al weet, maar doet je wel nog eens beseffen dat een oorlog doorwerkt in alle lagen van de samenleving. Bakhtay geeft tegelijkertijd een frisse en moedige blik op het leven en brengt, naar omstandigheden, een positief gevoel. Deze positiviteit houdt zij vast tot het einde, wat wonderlijk te noemen is gezien de niet geheel hoopvolle toekomst.

De kinderen komen geloofwaardig over en zijn zeer goed gebekt voor hun leeftijd. Ook hierdoor missen we de visie van een volwassen persoon helemaal niet. Er zijn een aantal momenten in de film waarop je je echt zorgen maakt om Bakhtay en je een volwassen persoon wenst om haar te behoeden. Bakhtay moet het echter allemaal alleen oplossen, wat zij dan ook dapper doet. Het toneelspel, de muziek en de cameravoering maken het spannend en laten je tegelijkertijd realiseren hoe het er aan toe gaat in Afghanistan. Of in ieder geval, hoe het eraan toe kan gaan. Zorgwekkend is vooral om te zien hoe jongens van niet ouder dan een jaar of tien, de Taliban naspelen, vrouwen willen stenigen en de Amerikaanse vijand willen vernietigen. Het zijn dezelfde jongens waar Bakhtay door ingesloten wordt. Hier zien we wederom hoe een oorlog diep doordringt in de samenleving en vele onschuldigen meesleept.

Het is ook niet voor te stellen waarom zo’n land zo verwoest moet worden, als je de prachtige gebergtes en hoogvlaktes voorbij ziet komen in ‘Buddha Collapsed Out of Shame’. Ook al lijkt het leven in de grotten van de gebergten, zoals Bakhtay en haar moeder doen, lang niet zo gemakkelijk, je bent jaloers op de eenvoud. Waarom zou je je druk maken om welke kleur babymobiel je gaat aanschaffen, als je net voldoende verdient om je kleine zusje of broertje met een stevig stuk touw vast te binden aan een ‘toevallig’ stuk uitstekende rots in je huisgrot. Wanneer je niet veel hebt, kun je je eindelijk druk maken om dingen die er echt toe doen. Helaas is voor deze mensen overleven hun grootste zorg.

De grote hoeveelheid moeite die Bakhtay moet doen om naar school te kunnen en het uiteindelijke falen stemt treurig. Zeker het eindshot van de film raakt je wanneer je beseft dat al deze mensen vaak in leven blijven door zich over te geven aan een regime waar ze niet achterstaan. Wie niet voor het regime is, is ertegen en zal dat in veel gevallen met meer dan hem of haar lief is moeten bekopen.

Dan kun je nog in zo’n mooi land wonen, met nog zo’n mooie omgeving, het maakt geen mens gelukkiger in een land dat zo geteisterd wordt door oorlog. Het terrorisme is de wereld nog niet uit en gaat niet alleen volwassen, stoere mannen aan, maar beïnvloedt man en vrouw van jong tot oud. Dit laat Makhmalbaf je op tamelijk luchtige wijze, juist door het perspectief van de kinderen te tonen, zien. Knap werk, dat absoluut aanzet tot denken.

Jard Diederiks

Waardering: 3.5

Bioscooprelease: 15 januari 2009