Live by Night (2016)

Regie: Ben Affleck | 128 minuten | misdaad, drama | Acteurs: Ben Affleck, Elle Fanning, Remo Girone, Brendan Gleeson, Robert Glenister, Matthew Maher, Chris Messina, Sienna Miller, Zoe Saldana, Chris Cooper, Titus Welliver, Max Casella, Christian Clemenson, J.D. Evermore, Clark Gregg, Anthony Michael Hall, Chris Sullivan, Benjamin Ciaramello

Hoewel Ben Affleck best een paar aardige rollen op zijn naam heeft staan (onder andere in ‘Chasing Amy’, ‘Good Will Hunting’, ’Changing Lanes’ en ‘Batman vs Superman’), is hij als acteur eigenlijk nooit voor vol aangezien. De regisseur Ben Affleck kon echter meteen op lovende kritieken rekenen toen hij in 2007 zijn eerste langspeelfilm maakte met ‘Gone Baby Gone’. Met ‘The Town’ uit 2010 wist Affleck die vorm vast te houden en twee jaar later won zijn politieke thriller ‘Argo’ zelfs de Oscar voor beste film. Logisch dus dat de verwachtingen hooggespannen waren bij het uitkomen van zijn volgende filmproject, ‘Live By Night’, dat in 2016 de bioscopen aandeed. Enige teleurstelling is dan onvermijdelijk. Toch is ‘Live By Night’ niet de blamage die het gros van de recensenten het doen lijken. De jaren twintig ‘period’ film over de opkomst van een gewetensvolle gangster is stijlvol, heeft goede productiewaarden en competente acteurs, maar is over de hele linie genomen simpelweg niet heel bijzonder. Ook is wellicht de verkeerde vorm gekozen voor een saga met zo’n grote reikwijdte.

‘Live By Night’ is duidelijk Ben Afflecks liefdesbrief aan klassieke gangsterfilms en het uiterlijk mag er dan ook zeker zijn, met pakken, hoeden, klassieke auto’s en mitrailleurs die je perfect terug transporteren naar de jaren twintig van de vorige eeuw. Ben Affleck past de kleding op zich prima, maar hij loopt soms wel een beetje houterig in de rondte, met zijn tamelijk forse, gespierde lichaam; waarschijnlijk een overblijfsel van zijn Batman-rol. En net als in ‘Allied’, die andere recente ‘period’ film met Brad Pitt, ziet het er allemaal wel iets te klinisch en smetteloos uit, wat enigszins afbreuk doet aan de authenticiteit van de film. Maar verder is alles prima in orde, met prachtige fotografie en cameravoering die het geheel een episch, spannend of broeierig karakter geeft.

Het kwam al even voorbij, maar Affleck weet niet altijd geheel te overtuigen of in ieder geval te boeien als het hoofdpersonage Joe Coughlin. De passie die hij moet uitstralen in de relatie(s) met zijn vrouwen of vriendinnen is niet altijd evident en een groot gedeelte van de film maakt hij een tamelijk gedeprimeerde indruk. Dit gangsterleven is allemaal geen pretje. Hij legt dan wel uit dat hij een soort gangster – of bandiet, want hij werkt voor niemand en doodt (aanvankelijk) niemand – tegen wil en dank is, maar er mag wel iets van plezier of een zekere ‘coolheid’ vanaf stralen, want waarom zou de kijker er anders tijd in willen investeren? Nu is een dergelijk ‘vuur’ op gezette momenten wel degelijk aanwezig – bijvoorbeeld wanneer hij zelfverzekerd de rumhandel begint over te nemen of de confrontatie aangaat met enkele KKK-leiders – maar helaas net te weinig. Uiteraard kan het juist een sterk en intrigerend dramatisch punt zijn dat Joe er eigenlijk uit wil stappen en dat hij misschien juist probeert om de ‘echte’ schurken te straffen en/of het systeem van binnen uit te veranderen, maar er wordt ook weer niet voldoende aandacht aan deze invalshoek besteed om dit overtuigend voor het voetlicht te kunnen brengen.

Bovendien wordt de humane, (semi) geweldloze aanpak van Coughlin niet consistent en geloofwaardig genoeg gepresenteerd. Want terwijl hij begint als een tamelijk gewetensvolle bandiet en we daarom sympathie voor hem moeten opbrengen, zijn er daarna toch verschillende incidenten waarbij hij behoorlijk koelbloedig zijn (vermoedelijke) tegenstanders uit de weg ruimt. Ook Vito Corleone liet wel eens een paardenkop in een bed achter of liet zijn (aarts)vijanden vermoorden, maar er was altijd wel een zekere eervolle code die hij hierbij hanteerde. Joe Coughlin gedraagt zich soms meer als de heethoofdige Vincent (Andy Garcia) in ‘The Godfather part III’ dan als Don Vito.

Hoewel Afflecks vertolking doorgaans prima te pruimen is, en het zeker geen aanfluiting is – in bepaalde intieme, ingetogen scènes tegenover bijvoorbeeld Elle Fanning of Chris Cooper is hij juist erg goed – maar te vaak ontbreekt er een noodzakelijke energie of juist pathos om het personage interessant te maken. Uiteraard is het verleidelijk om jezelf in de hoofdrol te casten, maar een andere acteur, met iets meer ‘swagger’, was beter geweest.

Maar het grootste probleem is dat de film overvol is met thema’s en ontwikkelingen die op zichzelf bijna allemaal een hele, aparte film waard zijn, maar doordat ze hier samen worden gevoegd, te weinig aandacht krijgen. Coughlins affaire met een gangsterliefje, de relatie met zijn vader die rechercheur is, de rivaliteit tussen een Ierse en een Italiaanse maffiabaas, het veroveren van een monopoliepositie in de rumhandel ten tijde van de drooglegging, het openen van een casino en speculeren op legalisering van het gokken, de strijd en conflicten met religieuze groeperingen, de invloed en macht van de Klu Klux Klan en de confrontaties met deze vaak geridiculiseerde groep; het zijn allemaal onderwerpen die behandeld worden in ‘Live By Night’. En dan moet daar doorheen ook nog de boodschap of het verhaal verteld worden over het bewandelen van het juiste pad, het kiezen voor liefde en het (optimaal) leven in het nu (in plaats van te wachten op het hiernamaals). Dit lijkt dus eerder een miniserie te zijn dan een film van twee uur. Dit is dus een iets te ambitieus plan geweest voor Affleck, zo lijkt het.

En toch. En toch. Wat we krijgen is vaak boeiend genoeg (om niet weg te lopen) en doet verlangen naar meer en de sfeer is een aangename. Het is een mooie blik in het verleden en net meestal vindt er, net op het moment dat je de aandacht dreigt te verliezen, een spannende shootout of achtervolging plaats, die je ineens weer bij de les houden. De schoten die gelost worden doen je vaak opschrikken door hun intense, realistische geluid, vaak zonder muziek of voorbereiding en er zitten een paar, het moet gezegd, zeer spannende, heftige confrontaties in de film; eentje aan het einde die zo’n beetje de hele film op een hoger plan weet te tillen.

Dit was echter niet mogelijk geweest zonder de uitstekende vertolkingen van enkele belangrijke (bij)rollen. Elle Fanning als fragiele, maar toch krachtige dochter van een politiecommissaris, Brendan Gleeson als de zowel harde als zachte (politie)vader van Joe, Robert Glenister als een heerlijk vileine schurk, Chris Cooper als rechtschapen, maar realistische commissaris die snapt dat je wel met bepaalde schurken moet onderhandelen, en Sienna Miller en Zoe Saldana als twee geheel verschillende liefdesobjecten voor Joe zorgen er met zijn allen voor dat ‘Live By Night’ niet een ondermaatse, zwabberende film is geworden. Alles bij elkaar is ‘Live By Night’ op zijn minst een interessante film te noemen, waarin er van veel te genieten is, maar er ook te weinig tijd is genomen – of harde keuzes zijn gemaakt – om de verhalen goed uit te werken. Een beetje zonde, want er zit duidelijk veel meer in.

Bart Rietvink

Waardering: 3

Bioscooprelease: 26 januari 2017
VOD-release: 3 mei 2017
DVD- en blu-ray-release: 31 mei 2017