Gosford Park (2001)

Regie: Robert Altman | 137 minuten | drama, romantiek, misdaad | Acteurs: Kelly MacDonald, Clive Owen, Michael Gambon, Alan Bates, Ryan Phillippe, Maggie Smith, Helen Mirren, Kristin Scott Thomas, Jeremy Northam, Rob Balaban, Richard E. Grant, Eileen Atkins, Stephen Fry

Het begin van de film zet meteen de toon. Dit is geen gewone ‘detective’, maar een heuse analyse van de Engelse standenmaatschappij anno 1930.

In een regenbui vertrekken dienstmeisje Mary en haar werkgeefster Constance Trentham (Maggie Smith), een pinnige oude tante, om naar het jachtweekend te gaan. Terwijl Mary compleet nat regent, zeurt de zurige Constance dat de deur van de auto dicht moet omdat ze het koud heeft. Bij aankomst op het landhuis blijkt het daar spitsuur te zijn. Hoofd van de bedienden aldaar is Mrs. Wilson (Helen Mirren) en die maakt al meteen duidelijk dat de persoonlijke assistenten van de rijke dames en heren hier niet met eigen naam worden aangesproken, maar met de naam van degene die zij dienen. De toon is gezet, de standen staan op hun plaats.

Ondertussen komen allerlei types voorbij, die allemaal hun rol zullen gaan spelen in de vele intriges die het weekend rijk is: ‘upstairs’ zijn er (onder andere) de ‘vrije neef’, acteur/zanger Ivor Novello (Jeremy Northam) en diens Amerikaanse vriend en filmproducer Morris Weissman (Bob Balaban); de fletse Isobel (Camilla Rutherford), zus van Sylvia; Louisa (Geraldine Sommerville), een andere zus, en haar man Mr. Stockbridge (Charles Dance); vierde zus Lavinia (Natasha Wightman) met man en ‘loser’ Anthony (Tom Hollander); de achterbakse Freddie Nesbitt (James Wilby) en zijn te ‘gewone’ vrouw Mabel (Claude Blakley). Weliswaar genoeg netjes getrouwde stellen, maar de onderlinge verhoudingen liggen toch net iets gecompliceerder dan alleen dat. Heimelijke romances en financiële afhankelijkheid maken de relaties buitengewoon ingewikkeld.

‘Downstairs’ zien we Weismans ‘bediende’ Henry (Ryan Phillippe), een arrogant mannetje; de butlers George (Richard E. Grant), Arthur (Jeremy Swift) en Probert (Derek Jacobi); de alcoholische hoofdbutler Jennings (Alan Bates); keukenbazin Mrs. Croft (Eileen Atkins); Mr. Stockbridges bediende Parks (Clive Owens) en natuurlijk bediende Elsie (Emily Watson), met wie Mary al snel vriendschap sluit. Boven zwijgen deze mensen gepast, maar beneden, in de keuken en de slaapkamers, wordt er heel wat afgeroddeld.

Al met al een aardig gecompliceerde setting. Maar het doet er eigenlijk niet zo toe. Als kijker moet je natuurlijk goed opletten om alle mogelijke verbanden te ontdekken, maar tijdens dit gepuzzel moet vooral niet vergeten worden om te genieten van de humoristische en treffende manier waarop de mensen en de tijdgeest worden neergezet. Dankzij goede dialogen, knap acteerwerk en een schitterende entourage wordt pijnlijk precies de hypocrisie van zowel ‘upstairs’ en ‘downstairs’ onder het dunne laagje vernis vandaan gehaald.

Dat er halverwege nog iemand vermoord wordt, en dat er dan nog een verstrooide inspecteur (Stephen Fry) en een ijverige agent (Ron Webster) ten tonele verschijnen, is slechts decorum. In deze film is de context veel belangrijker dan het verhaal. Daar kan je kritisch over zijn, maar dan doe je de wijze waarop regisseur Robert Altman de context neerzet tekort. Juist omdat de context zo naar de voorgrond wordt gehaald, komen de personages tot leven.

Dat is overigens ook te danken aan het uitstekende acteerwerk van eigenlijk alle acteurs. Zowel de grotere als de kleinere rollen worden duidelijk met veel speelplezier vertolkt. ‘Gosford Park’ moet met plezier en liefde gemaakt zijn, en daarom kijk je er ook met diezelfde gevoelens naar.

Aan het einde van de film verliest de film een beetje het curieuze evenwicht tussen context en verhaal. Het verhaal zelf komt zowaar meer aan bod. We moeten immers uiteindelijk weten wie het gedaan heeft. De uitkomst is verrassend, en de naïeve Mary blijkt toch niet zo dommig als ze op het eerste gezicht misschien lijkt, maar het verrassende einde verhult niet dat het verhaal op zich vrij karig is. Niets meer en niets minder dan een ‘whodunnit’ met allerlei mogelijke passionele, financiële en dramatische motieven.

‘Gosford Park’ is dan misschien een ‘ordinary’ detectiveverhaaltje, maar wel een met een zeer stijlvolle en originele aankleding.

Daniël Brandsema

Waardering: 4

Bioscooprelease: 7 maart 2002