L’ami Hollandais (2005)

Regie: Pieter Jan Smit | 72 minuten | documentaire | Stemmencast: Gerardjan Rijnders, Cas Enklaar, Hans Goedkoop, Pieter Jan Smit, Cyril Bibas, Gérard Duquet, Nadir Amara

De literaire auteurs André Gide en Jef Last hadden heel wat meer gemeen dan alleen het schrijverschap. Beiden waren homoseksueel, beiden sympathiseerden met het communisme en beiden leefden in een tijd waarin de grote ideologieën een steeds angstaanjagender gezicht kregen. De Nederlandse documentaire ‘L’ami Hollandais’ gaat over de vriendschap tussen deze schrijvers en hoe ze beide het geloof verloren in een door Moskou gedicteerd communisme.

‘L’ami Hollandais’ begint in het Katwijk van de jaren dertig en eindigt in Spanje tijdens de burgeroorlog. Daar tussendoor reizen we met Last en Gide mee naar de Sovjet Unie, waarbij we uitgebreide informatie krijgen over de collega’s, tolken en journalisten die het schrijversduo ontmoette. Naast archiefmateriaal zien we recent geschoten opnamen van de steden en villa’s waar de reizigers verbleven. Brieven en proza van de schrijvers worden voorgelezen terwijl de inmiddels bejaarde dochter van Jef Last voor wat relativerende opmerkingen zorgt. Dit alles in een aangenaam ritme en ondersteund door sfeervolle muziek.

Toch is ‘L’ami Hollandais’ zeker geen volmaakte documentaire. Sommige archiefbeelden lijken wat willekeurig gekozen en het voordragen van gesprekken en toespraken had wel iets minder theatraal gemogen. Daarnaast heeft de documentaire de neiging te veel zijpaden te bewandelen, waardoor de grote lijn soms verloren dreigt te gaan. Een ander nadeel zou kunnen zijn dat er voor een volledig begrip van het verhaal enige historische kennis geen luxe is.

Gelukkig zijn dit maar details. Wat rest is een fraai vormgegeven tijdsbeeld dat bovendien een aantal interessante vragen oproept. Wat was de precieze invloed van de homoseksuele geaardheid van deze schrijvers op hun leven en werk? Hoe kan het gebeuren dat zulke intelligente en belezen personen zich laten verblinden door de utopische beloften van een ideologie? Hoe kan het dat iemand zijn gezin in de steek laat om zich op het slagveld te bevrijden van een maatschappelijk schuldgevoel? ‘L’Ami Hollandais’ geeft geen antwoord op deze vragen maar zet de kijker wel flink aan het denken. En ook dat is een kwaliteit.

Henny Wouters

Waardering: 3.5

Bioscooprelease: 15 juni 2006