The Waste Land (2024)

Regie: Chris Teerink | 105 minuten | documentaire

Chris Teerink (‘Sol LeWitt’) heeft met ‘The Waste Land’ een grote uitdaging op zich genomen om het gelijknamige gedicht van T.S. Eliot te verfilmen. Een ambitieus project op zich, maar dan bestaat de film ook nog eens voor 98% uit foto’s. Daarmee is deze net als het gedicht moeilijk te definiëren.

‘The Waste Land’ zit tussen documentaire, fotofilm en beeldgedicht in. Het is een documentaire omdat experts het gedicht duiden, een fotofilm om overduidelijke redenen en een beeldgedicht omdat het de poëtische wereld van T.S. Eliot tot leven probeert te brengen. Paradoxaal genoeg kiest Teerink voor foto’s in plaats van bewegende beelden voor het tot leven brengen van de wereld achter dit gedicht. Weliswaar paradoxaal, maar dit is een goede keuze, want het werkt en het concept stijgt uit boven dat van een gimmick. Door het gebruik van foto’s is er meer aandacht en controle voor de sfeer en de toon van de film. Hierbij is een belangrijke rol weggelegd voor het geluid. Zo kan de sfeer zorgvuldig worden afgestemd op de sfeer van het gedicht zonder dit daarbij te veel te specificeren zoals bij bewegend beeld al snel het geval is.

Net zoals bij de bekendste fotofilm ‘La Jetée’ van Chris Marker komt er relatief meer nadruk te liggen op het geluid. De makers van ‘The Waste Land’ lijken dit te beseffen en daarom is er veel moeite gestopt in het sounddesign. Soms komen de foto’s hierdoor gedeeltelijk tot leven, zoals een kerkklok die luidt bij het zien van een kerk. Op andere momenten voegt het geluid iets toe aan de creatie van een poëtische wereld. Dit laatste is essentieel voor het slagen van deze film. Hierdoor ontstaat er als het ware een brug tussen de wereld zoals T.S. Eliot die zag en de chaotische hedendaagse wereld. Een wereld waaraan de beelden refereren, maar waar we enkel in ons hoofd een voorstelling van maken.

Hoewel een poëzie-adaptatie nooit zo toegankelijk is als de meeste verhalende bioscoopfilms, maakt de structuur de film relatief toegankelijk. Over het algemeen is de film ingedeeld in drie steeds opnieuw op elkaar volgende segmenten: experts aan het woord, poëzie die wordt voorgedragen en beelden die resoneren met de voorgelezen poëzie. De experts aan het woord zijn schrijvers en literatuurwetenschappers die het moeilijk definieerbare gedicht van T.S. Eliot proberen te duiden. Of tot hoever dit mogelijk is, want de betekenis van T.S. Eliots gedicht blijft tot op zekere hoogte ongrijpbaar.

Het is al een prestatie op zich om de sfeer van een gedicht te vatten in een film die nooit verveelt. Met een hoofdrol voor geluid is het dan ook de ervaring van de sfeer dat bijblijft, eerder nog dan de mooie foto’s. Kortom, ‘The Waste Land’ is een geslaagde poging om een fameus, maar ongrijpbaar, gedicht te vertalen naar film en de chaos van vandaag de dag.

Ian van Asch

Waardering: 4

Speciale vertoning: IFFR 2024
Bioscooprelease: 4 april 2024