The Butler (2013)
Regie: Lee Daniels | 132 minuten | biografie, drama | Acteurs: Forest Whitaker, Oprah Winfrey, John Cusack, Robin Williams, Alan Rickman, James Marsden, David Banner, Michael Rainey Jr., Mariah Carey, Alex Pettyfer, Vanessa Redgrave, Aml Ameen, Clarence Willimas III, David Oyelowo, Terrence Howard, Cuba Gooding Jr, Lenny Kravitz, Yaya Alafia, Minka Kelly, Liev Schreiber, Jane Fonda, Nelsan Ellis, Jesse Williams, Olivia Washington, Tyson Ford
Op 31 maart 2010 stierf Eugene Allen. Geen naam die bij iedereen een belletje zal doen rinkelen, maar de beste man zat drie decennia lang op de voorste rij van de wereldpolitiek, zonder er zelf enige invloed op uit te oefenen. Allen was 34 jaar lang butler in het Witte Huis en diende maar liefst acht Amerikaanse presidenten. Hoewel hij al in 1986 met pensioen ging, publiceerde The Washington Post in 2008 – kort na de door Barack Obama gewonnen presidentsverkiezingen – een artikel waarin zijn leven langs de meetlat van de rassenemancipatie werd gelegd. Eugene en zijn echtgenote Helene zouden beiden op Obama stemmen, om er zo aan bij te dragen dat er voor het eerst een Afro-Amerikaan president van de VS zou worden. Helaas stierf Helene kort voor de verkiezingen. Het verhaal maakte diepe indruk op iedereen die het las en dus was Columbia Pictures er als de kippen bij om de filmrechten van Allens levensverhaal te bemachtigen. En zo werd Eugene Allen de inspiratiebron voor Lee Daniels’ film ‘The Butler’ (2013).
Cecil Gaines (Forest Whitaker) heeft echter maar weinig gemeen met de echte Eugene Allen. Natuurlijk, beiden werken als butler voor onder anderen John F. Kennedy, Richard Nixon en Ronald Reagan, maar het leven van Gaines is zwaar geromantiseerd. De film trapt bijvoorbeeld af met een scène uit zijn jeugd op een plantage. Buiten beeld wordt zijn moeder (Mariah Carey) verkracht door de opzichter (Alex Pettyfer), die zijn vader (David Banner) vervolgens voor de ogen van de jonge Cecil doodschiet. Annabeth Westfall (Vanessa Redgrave), de moeder des huizes, haalt hem vervolgens van de katoenvelden af om in huis te dienen, en daar blijkt de jongen talent voor te hebben. Uiteindelijk belandt Cecil in Washington DC, waar hij aanvankelijk in een hotel werkt, maar al snel lonkt het echte werk, op het Witte Huis.
Terwijl Cecil zich dienstbaar opstelt naar de diverse presidenten toe (deze rollen worden nogal karikaturaal ingevuld, we zien onder anderen een kalende Robin Williams als Eisenhower, Liev Schreiber als de grofgebekte Lyndon B. Johnson, James Marsden als de tragische JFK, de aalgladde John Cusack als Richard Nixon en de immer stijlvolle Alan Rickman als Ronald Reagan), raakt zijn zoon Louis (David Oyelowo) in de ban van de burgerrechtenbeweging, waarbij hij steeds radicaler wordt. Het idee om een film te maken over de positie van Afro-Amerikanen en hun strijd om gelijke rechten en deze op te hangen aan een zwarte butler die vanaf de andere zijde – namelijk in het politieke hart van het land – erbij betrokken is, is veelbelovend. Helaas neemt Lee Daniels iets te veel hooi op zijn vork in de uitwerking ervan. Dat de Amerikaanse regisseur zijn boodschap graag zwaar aanzet, weten we sinds ‘Precious’ (2008). Die film werkte echter veel beter, omdat Daniels zich focuste op het leven van één meisje, gedurende een korte periode in haar leven. In ‘The Butler’ is de totale tijdspanne maar liefst bijna negentig jaar (vanaf de jeugd van Gaines op de plantage tot aan de verkiezingen van Obama in 2008). Bovendien wil hij grote en zware thema’s aansnijden, maar om dat op de juiste manier te doen heeft hij simpelweg niet genoeg tijd.
Op de immer degelijke Forest Whitaker kun je bouwen; hij presteert hier naar behoren. David Oyelowo zet eveneens zijn beste beentje voor. De rest van de cast presteert echter ondermaats; hetzij omdat ze niet gemotiveerd lijken te zijn, hetzij omdat hun rollen te karikaturaal zijn of niet voldoende zijn uitgewerkt. Oprah Winfrey als Cecils vrouw Gloria heeft het nét niet, al zal ze zich ongetwijfeld voor 200 procent hebben ingezet, het komt er gewoon niet uit. En dat geldt in feite voor de film als geheel: Lee Daniels is met de beste bedoelingen aan het werk gegaan en het eindresultaat is zeker niet vervelend om naar te kijken. Maar het project is net iets te ambitieus en te zwaar aangezet. Het levensverhaal van Eugene Allen is erg veel aangedikt en geromantiseerd, waardoor het nauwelijks meer zijn verhaal is. Had Daniels zijn focus scherper gesteld, dan had hij bovendien meer de diepte in kunnen gaan. ‘The Butler’ is zogezegd typisch een gevalletje ‘er had meer ingezeten’.
Patricia Smagge
Waardering: 3
Bioscooprelease: 5 december 2013
DVD- en blu-ray-release: 5 maart 2014